Προσφυγική κρίση και ΕΕ: στοιχεία και αριθμοί

Η άφιξη σχεδόν ενός εκατομμυρίου αιτούντων άσυλο και προσφύγων στην Ευρώπη το 2015 ανέδειξε σοβαρές αδυναμίες στο σύστημα ασύλου της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επεξεργάζεται προτάσεις για τη δημιουργία μιας πιο δίκαιης και αποτελεσματικότερης πολιτικής ασύλου. 

Παρακάτω ακολουθούν όλα τα στοιχεία σχετικά με τη προσφυγική κρίση στην Ευρώπη: ποια είναι η διαφορά μεταξύ αιτούντων άσυλο και προσφύγων, τι κάνει η ΕΕ για να διαχειριστεί την κατάσταση και ποιες είναι έως τώρα οι οικονομικές συνέπειες αυτής της κρίσης; 

Ποια η διαφορά μεταξύ αιτούντων άσυλο και προσφύγων; 

Αιτών άσυλο είναι ο πολίτης τρίτης χώρας ή ανιθαγενής που έχει υποβάλει αίτηση παροχής διεθνούς προστασίας, στην οποία ζητά άσυλο ή επικουρική προστασία. 

Πρόσφυγας είναι κάποιος που έχει εγκαταλείψει τη χώρα του εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου διώξεως λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεων δεν δύναται ή δεν επιθυμεί να απολαμβάνει την προστασία της χώρας αυτής, ή εξαιτίας φόβου διώξεως, να επιστρέψει σε αυτήν. Στην ΕΕ η οδηγία περί ελάχιστων προδιαγραφών θέτει τους όρους χορήγησης διεθνούς προστασίας σε όσους τη χρειάζονται.

Οι υπήκοοι τρίτων χωρών πρέπει να κάνουν αίτηση για προστασία στην πρώτη χώρα μέσω της οποίας εισήλθαν στην Ένωση. Κάνοντας την αίτηση αυτή μπορούν αυτόματα να γίνουν αιτούντες άσυλο. Οι τελευταίοι μπορούν να αναγνωριστουν ως πρόσφυγες ή να τύχουν άλλης διεθνούς προστασίας μόνο εφόσον δώσουν το πράσινο φως οι εθνικές αρχές του κράτους μέλους όπου εξετάστηκε η αίτησή τους. 

Αποφάσεις για το άσυλο στην ΕΕ 

Το 2019, υποβλήθηκαν 714.200 αιτήσεις διεθνούς προστασίας στα κράτη μέλη της ΕΕ, τη Νορβηγία και την Ελβετία, το οποίο αντιστοιχεί σε 13% αύξηση σε σύγκριση με τις 634.700 αιτήσεις που υποβλήθηκαν το 2018. Το 2017 είχαν υποβληθεί 728.470 αιτήσεις και σχεδόν 1,3 εκατομμύρια το 2016.  

Την ίδια χρονιά, οι χώρες της ΕΕ παρείχαν προστασία σε 295.800 αιτούντες άσυλο (σε σύγκριση με 333.400 το 2018), αριθμός χαμηλότερος σχεδόν κατά 40% σε σχέση με το 2017 (533.000). Σχεδόν ένας στους τρεις (27%) προερχόταν από τη Συρία, ενώ το Αφγανιστάν (14%) και η Βενεζουέλα (13%) βρίσκονται στην πρώτη τριάδα. Ο αριθμός των αιτούντων άσυλο από την Βενεζουέλα αυξήθηκε σχεδόν 40 φορές το 2019 σε σύγκριση με το 2018. Από τους 78.600 πολίτες της Συρίας που έλαβαν διεθνή προστασία στην ΕΕ, σχεδόν το 71% την έλαβε στη Γερμανία. 

Σχεδόν ένας στους 3 αιτούντες άσυλο το 2019 προερχόταν από τη Συρία

Η κατάσταση στη Μεσόγειο 

Ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), συλλέγει στοιχεία σχετικά με τις παράνομες διελεύσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, όπως αυτά καταχωρίζονται από τις εθνικές αρχές. Το 2015 και το 2016 καταγράφηκαν πάνω από 2.3 εκατ. παράνομες διελεύσεις. Το 2019, ο συνολικός αριθμός παράνομων συνοριακών διαβάσεων στην ΕΕ μειώθηκε στις 141.846, αγγίζοντας το χαμηλότερο επίπεδο από το 2013 και σημειώνοντας 5% πτώση σε σύγκριση με το 2018. 

Ένα άτομο μπορεί να περάσει τα σύνορα πάνω από μία φορά, πράγμα που σημαίνει ότι ο αριθμός των ατόμων που ήρθαν στην Ευρώπη είναι χαμηλότερος. 

Το 2019, απαγορεύτηκε η είσοδος στην ΕΕ σε 735.835 άτομα. Το πρώτο εξάμηνο του 2020, σχεδόν 23.288 άνθρωποι διακινδύνευσαν τη ζωή τους φθάνοντας στην Ευρώπη δια θαλάσσης, με περίπου 248 να υπολογίζεται ότι έχουν πνιγεί. Σχεδόν 30.000 άνθρωποι έφτασαν στην Ευρώπη το 2019, σε σύγκριση με πάνω από ένα εκατομμύριο το 2015. Ωστόσο, η διάβαση της Μεσογείου παρέμεινε θανατηφόρα, με 1.319 νεκρούς ή αγνοούμενους το 2019, σε σύγκριση με 2.277 το 2018 και 3.139 το 2017. 

Μετανάστες που εισήλθαν παράνομα στην ΕΕ 

Το 2015, 2.2 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονταν παράνομα στην ΕΕ. Το 2019 ο αριθμός αυτός έπεσε στις 650.000. Κάποιος που βρίσκεται "παράνομα" στην ΕΕ μπορεί να απέτυχε να εγγραφεί σωστά ή να εγκατέλειψε το κράτος μέλος που είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου του. Αυτό καθαυτό δεν επαρκεί, για την εκδίωξή του από την ΕΕ. 

Τι γνώμη έχουν οι Ευρωπαίοι πολίτες; 

Η διαχείριση της προσφυγικής κρίση αποτελεί εδώ και χρόνια μία από τις προτεραιότητες της ΕΕ. Έχουν ήδη ληφθεί διάφορα μέτρα για να αντιμετωπιστεί η κρίση και να βελτιωθεί το σύστημα παροχής ασύλου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα δημοσκόπησης του Ευρωβαρομέτρου, που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2018, το 72% των Ευρωπαίων θέλουν η ΕΕ να κάνει ακόμα περισσότερα για την επίλυση της κρίσης. 

Παρ' όλο που το Ευρωβαρόμετρο του Ιούνιο του 2019 δείχνει ότι η μετανάστευση ήταν το πέμπτο μεγαλύτερο ζήτημα που επηρέασε τις αποφάσεις ψήφου των Ευρωπαίων πολιτών στις ευρωεκλογές του Μαΐου, η τελευταία έρευνα "Parlemeter 2019" δείχνει μια μείωση: τo 34% των Ευρωπαίων ψήφισε έχοντας κατά νου τη μετανάστευση. Τα κορυφαία ζητήματα ήταν η οικονομία, η κλιματική αλλαγή, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημοκρατία, καθώς και το μέλλον της ΕΕ. 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αύξησε σημαντικά τη χρηματοδότησή της για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, το άσυλο και τις πολιτικές ένταξης μετά την αυξημένη άφιξη αιτούντων άσυλο το 2015. Στις προσεχείς διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ μετά το 2020, το Κοινοβούλιο αναμένεται να ζητήσει πρόσθετη χρηματοδότηση των εν λόγω τομέων. 

Πρόσφυγες στον κόσμο 

Για πρώτη φορά, ο αριθμός των ανθρώπων που εγκαταλείπουν τη χώρα τους λόγω διώξεων, συγκρούσεων και βίας αγγίζει τα 79,5 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο. Αυτό ισοδυναμεί με σχεδόν κάθε άνδρα, γυναίκα και παιδί στη Γερμανία. Τα παιδιά αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού προσφύγων. 

Οι χώρες που φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων είναι η Τουρκία, η Κολομβία, το Πακιστάν, η Ουγκάντα ​​και η Γερμανία. Μόνο το 15% των προσφύγων παγκοσμίως φιλοξενούνται σε ανεπτυγμένες χώρες.