Προβληματικά σημεία "βλέπει" η ΕΟΚΕ στο Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση

Σε συζήτηση με την Ευρωπαία Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων Ylva Johansson κατά τη διάρκεια της συνόδου ολομέλειάς της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) χαιρέτισε το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, επικρίνοντας ωστόσο την έλλειψη φιλοδοξίας και τόλμης του. Εστιάζοντας υπερβολικά στα σύνορα και τις επιστροφές, το Σύμφωνο δεν προτείνει παρά ελάχιστες εφικτές λύσεις για μια προσέγγιση της διαχείρισης της μετανάστευσης βασισμένη στην αλληλεγγύη.

Η συζήτηση διεξήχθη λίγο πριν εκδώσει τη γνωμοδότησή της με θέμα Ένα νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Στη γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ εκφράζει τις επιφυλάξεις της ως προς την ικανότητα του Συμφώνου να συμβάλει στην ανάπτυξη κοινού ευρωπαϊκού πλαισίου για τη διαχείριση της μετανάστευσης που να είναι αποτελεσματικό και να συμβαδίζει με τις αξίες της ΕΕ. 

Ανοίγοντας τη συζήτηση, η Πρόεδρος της ΕΟΚΕ Christa Schweng δήλωσε: «Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής που η Επιτροπή παρουσίασε το πολυπόθητο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο παρά την εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία. Δεν υπάρχει δικαιολογία για την απουσία κοινής και λειτουργικής προσέγγισης στα ζητήματα μετανάστευσης και δεν υπάρχει καθόλου χρόνος για χάσιμο. Το Νέο Σύμφωνο αποτελεί ευκαιρία για την ΕΕ προκειμένου να προχωρήσει στη δημιουργία μιας στέρεης κοινής βάσης για την ανάληψη δράσης σε ζητήματα μετανάστευσης και ασύλου».

Στις εναρκτήριες παρατηρήσεις της, η κ. Johansson δήλωσε: «Η ΕΕ υποφέρει εδώ και πολύ καιρό από μια τοξική συζήτηση για τη μετανάστευση. Τώρα είναι η στιγμή να συνέλθουμε και να βρούμε ρεαλιστικές λύσεις». 

Η Επίτροπος υπέδειξε την παράτυπη μετανάστευση ως την πιο επείγουσα τωρινή πρόκληση, καθώς η διαχείρισή της δεν είναι επαρκής. Κατά τη γνώμη της Επιτροπής, τα βαθύτερα αίτια της παράτυπης μετανάστευσης πρέπει να αντιμετωπιστούν και η συνεργασία με τρίτες χώρες να ενταθεί. Ιδιαίτερα σημαντική είναι επίσης η αποτελεσματικότερη διαχείριση των επιστροφών, καθώς μόλις μία στις τρεις αποφάσεις επιστροφής τίθεται έμπρακτα σε εφαρμογή. Η λειτουργική αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών έχει τεράστια σημασία. 

Η κ. Johansson τόνισε επίσης την ανάγκη επένδυσης σε νόμιμες οδούς μετανάστευσης, τόσο για τους πρόσφυγες μέσω προγραμμάτων μετεγκατάστασης όσο και για τους οικονομικούς μετανάστες, καθώς και την ανάγκη παροχής τος νόμιμους μετανάστες ευκαιρίας να ενταχθούν στην κοινωνία της ΕΕ. 

Κριτική της ΕΟΚΕ 

Παρότι επικροτήθηκε, το νέο Σύμφωνο δεν έλαβε την έγκριση της ΕΟΚΕ. Η κριτική αφορούσε πρωτίστως το γεγονός ότι το σύμφωνο επικεντρώνεται κυρίως στις επιστροφές και τη διαχείριση των συνόρων, σε βάρος άλλων φλεγόντων ζητημάτων, όπως οι νόμιμες οδοί μετανάστευσης, οι ασφαλείς οδοί για την απόκτηση ασύλου και η ένταξη των μεταναστών. Επίσης, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, ορισμένες από τις προτεινόμενες λύσεις δεν είναι πρακτικά εφικτές. 

Ο εισηγητής της γνωμοδότησης José Antonio Moreno Diaz μίλησε στη σύνοδο ολομέλειας και δήλωσε: «Τρέφαμε μεγάλες προσδοκίες για το σύμφωνο, οφείλω ωστόσο να ομολογήσω ότι είμαστε μάλλον απογοητευμένοι. Η ανάλυση της Επιτροπής είναι καλή, συμφωνούμε με τα συμπεράσματα, ωστόσο είμαστε δυσαρεστημένοι λόγω των προβληματικών σημείων που κρύβονται στις λεπτομέρειες των προτάσεων». 

Ο συνεισηγητής της γνωμοδότησης Cristian Pîrvulescu εξέφρασε τη λύπη του για την έλλειψη προόδου σε ορισμένα από τα ζητήματα που εξετάζει το σύμφωνο. «Με θλίψη διαπιστώνουμε ότι δεν επιτεύχθηκε ιδιαίτερη πρόοδος, αντιθέτως σημειώθηκε μεγάλη οπισθοδρόμηση. Παροτρύνουμε την Επιτροπή να υιοθετήσει τολμηρότερη προσέγγιση σε ορισμένα από αυτά τα ζητήματα. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε το θάρρος να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους», ανέφερε ο χαρακτηριστικά. 

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, οι κύριες ελλείψεις του συμφώνου συνίστανται στο περιεχόμενο των προτάσεών του. Σε αυτές περιλαμβάνεται ο κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης, που προβλέπει νέο μηχανισμό αλληλεγγύης και νέα νομοθεσία για τη θέσπιση διαδικασίας ελέγχου διαλογής στα εξωτερικά σύνορα. Υπάρχει επίσης ο κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου, που θεσπίζει νέα διαδικασία στα σύνορα, νέα στρατηγική για τις οικειοθελείς επιστροφές και την επανένταξη, καθώς και η σύσταση σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τις δραστηριότητες διάσωσης που διεξάγονται από ιδιωτικούς φορείς. 

Στο σύμφωνο περιγράφεται ο νέος μηχανισμός αλληλεγγύης, βάσει του οποίου τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να συμμετέχουν στη μετεγκατάσταση ή την επιστροφή βάσει χορηγίας ατόμων που τελούν σε καθεστώς παρατυπίας. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ δεν είναι πεπεισμένη ότι αυτός ο νέος εθελοντικός και επιλεκτικός μηχανισμός θα οδηγήσει όντως στην ελάφρυνση του βάρους των χωρών που υφίστανται τις περισσότερες πιέσεις. Δεν υπάρχουν κίνητρα για τη συμμετοχή των χωρών στον μηχανισμό, παρότι ορισμένες εξ αυτών αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο προηγούμενο πρόγραμμα μετεγκατάστασης. 

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ανεπαρκές το προτεινόμενο σύστημα ελέγχου διαλογής πριν την είσοδο και τις διαδικασίες στα σύνορα: δεν είναι σαφές πόσο εφικτή είναι πραγματικά η ολοκλήρωση του ελέγχου εντός πέντε ημερών, ιδίως στις χώρες με τον υψηλότερο αριθμό παράτυπων αφίξεων από τη θάλασσα.  

Επιπλέον, εκφράζει τη λύπη της διότι στο σύμφωνο δεν γίνεται αναφορά στο παγκόσμιο σύμφωνο των Ηνωμένων Εθνών για την ασφαλή, ομαλή και τακτική μετανάστευση σχετικά με τη διεθνή διαχείριση της μετανάστευσης.

Johansson: «Η πραγματικότητα διαφέρει από το 2015» 

Η Επίτροπος εξέφρασε την «απόλυτη διαφωνία» της στις επικρίσεις περί έλλειψης φιλοδοξίας από την Επιτροπή και ανέφερε ότι «η πραγματικότητα σήμερα είναι πολύ διαφορετική από το 2015, όταν είχαμε μαζική εισροή προσφύγων και η μετεγκατάσταση ήταν σημαντικό ζήτημα». Εξήγησε ότι η μεγάλη πλειονότητα των παράτυπων νεοεισερχόμενων σήμερα δεν είναι πρόσφυγες. Γι’ αυτό, οι ταχείες αποφάσεις και οι επιστροφές έχουν ιδιαίτερη σημασία. 

«Οι πολίτες μάς ζητούν να κάνουμε τη διάκριση» 

Η Επίτροπος πρόσθεσε ότι οι αποδοτικές διαδικασίες επιστροφής είναι σημαντικές για δύο λόγους. Αφ’ ενός, στέλνουν ισχυρό μήνυμα στους διακινητές ανθρώπων που υπόσχονται στους μετανάστες ότι από τη στιγμή που θα πατήσουν το πόδι τους σε ευρωπαϊκό έδαφος θα μπορούν να μείνουν για πάντα. «Πρέπει να καταστήσουμε σαφές ότι αυτό δεν αληθεύει», παρατήρησε η Επίτροπος.

Αφ’ ετέρου, οι διαδικασίες στα σύνορα και οι επιστροφές συνδέονται με την προστασία του δικαιώματος αίτησης ασύλου και την υποχρέωση παροχής διεθνούς προστασίας σε όσους τη δικαιούνται. «Είναι σημαντικό να υπερασπιστούμε το δικαίωμά τους να έρχονται εδώ και να αιτούνται άσυλο και να εγγυηθούμε μια σωστή και δίκαιη διαδικασία», ανέφερε η Επίτροπος. «Μετά το πέρας της διαδικασίας, αν η απόφαση είναι αρνητική, τότε δεν δικαιούνται διεθνή προστασία και πρέπει να επιστρέψουν στη χώρα τους. Αυτό μας ζητούν οι Ευρωπαίοι πολίτες. Να κάνουμε αυτή τη διάκριση. Όσοι δικαιούνται να μείνουν είναι καλοδεχούμενοι και θέλουμε να αποτελέσουν μέρος της κοινωνίας μας». 

Η κατάσταση στη Βοσνία 

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, τα μέλη της ΕΟΚΕ εξέφρασαν τον εντονότατο προβληματισμό τους σχετικά με την κατάσταση στη μεθόριο της ΕΕ με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όπου 2 500 μετανάστες παραμένουν χωρίς στοιχειώδη στέγη και αγωνίζονται να επιβιώσουν σε συνθήκες πείνας, δίψας και χειμερινού ψύχους, παρότι η ΕΕ έχει χρηματοδοτήσει το πλήρως εξοπλισμένο για το χειμώνα κέντρο Bira. Οι τοπικές αρχές, ωστόσο, αρνούνται να το ανοίξουν.

«Γνωρίζω ότι η ΕΕ θα διαθέσει επιπλέον 3,5 εκατομμύρια ευρώ πέραν των 88 εκατομμυρίων ευρώ που έχει ήδη διαθέσει στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη τα τελευταία τρία χρόνια προκειμένου να στηρίξει τους ευάλωτους πρόσφυγες και μετανάστες», ανέφερε η Πρόεδρος της ΕΟΚΕ Christa Schweng. «Ωστόσο δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να αντιδρούμε αποκλειστικά μέσω χρηματοοικονομικών κινήτρων. Πρέπει να υλοποιήσουμε λύσεις διαρκείας βασισμένες στην αλληλεγγύη. Χρειαζόμαστε επίσης ασφαλείς οδούς μετανάστευσης και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στις χώρες προέλευσης, πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ανάπτυξης πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών».

Ιστορικό 

Στις 23 Σεπτεμβρίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε θεματολόγιο εργασίας με τίτλο Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Σε διάσκεψη υψηλού επιπέδου που φιλοξένησε τον Νοέμβριο του 2020 η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, ομάδες προβληματισμού και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποκάλεσαν το Σύμφωνο «χαμένη ευκαιρία για ένα πολυπόθητο νέο ξεκίνημα». Στις 27 Ιανουαρίου 2021, η σύνοδος ολομέλειας της ΕΟΚΕ ενέκρινε την πρώτη της γνωμοδότηση επί του συμφώνου.

Νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο