Ένας Οκτώβρης με "μη"

ΓΡΑΦΕΙ Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΗ 

Έφτασε 10 του Οκτώβρη. Ενός μήνα που δεν έχει «μ», ενός μήνα, εντούτοις, που περιέχει «μη». Παγκόσμια ημέρα ψυχικής υγείας. Με τα επικείμενα «μη» να μην προσδίδουν μια χροιά αρνητική, αλλά να συντελούν στο σπάσιμο της «επικίνδυνης» πλειάδας στερεοτύπων και ταμπού, που πλήττουν, ταλανίζουν, απειλούν. Σε πόσες –αλήθεια! σχετικές συζητήσεις έχεις προσποιηθεί ότι συμφωνείς, ή έχεις διατηρήσει τα φώτα της παρουσίας σου σιωπηρά, προκειμένου να μην τσακωθείς με τους φίλους, τους συναδέλφους, τους πελάτες ή επειδή απλώς «βαρέθηκες να ασχολείσαι» και να εξηγείς τα αυτονόητα; Η αλήθεια είναι πως φαντάζει, και είναι, το λιγότερο θλιβερό, να συνειδητοποιείς την άγνοια που επικρατεί γύρω από θέματα ψυχικής υγείας. Μια άγνοια που δεν χωρά δικαιολογίες, ιδίως εν έτει 2021, που όλες οι πηγές πληροφόρησης απλώνονται μπροστά μας, παρακαλώντας για εξερεύνηση. 

Η ελλιπής ενημέρωση αποτελεί ένα παράταιρο λεκτικό σύνολο, όταν συνοδεύεται από μια χροιά δικαιολογίας, πλέον, μια και, παρότι υπάρχει, είναι κάτι που δύναται να σπάσει κι ανήκει στην κρίση του εκάστοτε ατόμου, αν θα το ενισχύσει με τις πράξεις ή, ορθότερα, την απραξία του. Μπορεί οι φορείς κοινωνικοποίησης να κάνουν τα πάντα για να δικαιώσουν την εν λόγω «ελλιπή ενημέρωση», η οποία υφίσταται -μα δεν δικαιολογείται-, όμως, από ένα σημείο κι έπειτα, ο κάθε άνθρωπος έχει προσωπικό χρέος ν’ ανοίξει τους ορίζοντές του, να ενημερωθεί, να μάθει. Η άγνοια είναι επικίνδυνη. Και απειλεί σημαντικά τις σύγχρονες κοινωνίες, οι οποίες πλήττονται διακαώς.

Προσωπικά, δεν ξέρω τι με τρομάζει περισσότερο. Η άγνοια καθαυτή, ή το πάθος που τη συνοδεύει; Είναι τραγελαφικό, ν’ ακούς ανθρώπους να μιλούν για τον «τρελογιατρό» και για τα ψυχοφάρμακα που αυτός γράφει. «Πάει αυτός, έχασε τα λογικά του, τρέχει στους ψυχιάτρους», «Τον καημένο, παίρνει ένα σωρό αντικαταθλιπτικά», «Φαινόταν ότι έχει θέματα, γυάλιζε το μάτι του». Ή το κλασικό, «Όλοι χρειαζόμαστε μια καθοδήγηση, αλλά πού χρόνος για τέτοιες πολυτέλειες!». Κι ο λόγος που σχόλια όπως το τελευταίο κρίνονται εντόνως προβληματικά, έγκειται ακριβώς σ’ αυτήν τη φαινομενική «αθωότητα» που μοιάζει να τα συνοδεύει. Το να «παραδέχεσαι» από τη μία ότι έχεις ανάγκη την ψυχοθεραπεία, αλλά συνάμα να θεωρείς την τελευταία -κοινώς την ανάγκη σου- «πολυτέλεια», μοιάζει ολίγον τι υποκριτικό.

Για να μην παρερμηνευτεί: υποκριτικό, δεν είναι το ν’ αναγνωρίζεις πως χρειάζεσαι βοήθεια και να μην κάνεις το βήμα. Θα ήταν, το λιγότερο, αισχρό, να χρησιμοποιήσουμε χαρακτηρισμούς κάθε είδους για όποιον δεν αισθάνεται ακόμη έτοιμος να προβεί σε μια τόσο λυτρωτική, αλλά επίπονη διαδικασία, όπως είναι η ψυχοθεραπεία. Ιδίως όταν τα ταμπού γύρω απ’ αυτήν αφθονούν. Ο καθείς χρειάζεται τον χώρο και τον χρόνο του κι αυτό θα έπρεπε να φαντάζει οφθαλμοφανές και να είναι κατανοητό σε όλους. Το να βαφτίζεις, όμως, ψευδώς «ανάγκη», κάτι που στην πραγματικότητα κρίνεις και αντιμετωπίζεις υποτιμητικά, προκειμένου να φανείς αρεστός, ρηξικέλευθος ή διαλλακτικός, ναι, είναι υποκριτικό. Είναι σαν να αξιολογείς τις ανάγκες, με τρόπο τέτοιον, που τοποθετεί την ψυχοθεραπεία, αξιακά, σ’ ένα επίπεδο κατώτερο. Κι αυτό, από μόνο του, είναι κάτι που υποτιμά την τέχνη της θεραπείας. Ίσως κάποιοι όντως να πιστεύουν ότι αυτό που τους λείπει στην πραγματικότητα είναι ο χρόνος, όμως κατά πόσο μπορεί να υπογραμμιστεί η αυθεντικότητα αυτής της πεποίθησης, σε μια κοινωνία καταφανώς ημιμαθή, γεμάτη από «ψυχολόγους του καναπέ»; Επαναλαμβάνω, πως εδώ δεν κρίνεται το αν κανείς επισκέπτεται, ή όχι, κάποιον ψυχοθεραπευτή. Ωστόσο, κατακρίνεται κάθε ταμπού και κάθε στερεότυπο, αναφορικά με τους ψυχολόγους, με τους ψυχιάτρους, με τους ψυχοθεραπευτές, με όσους κάνουν συνεδρίες, με όσους ακολουθούν κάποια φαρμακευτική αγωγή, με όσους νοσηλεύονται σε ψυχιατρική κλινική. Κατακρίνεται κάθε λανθασμένη άποψη περί ψυχικής υγείας θεμάτων, που καταλήγει να ‘ναι επικίνδυνη για τον άνθρωπο και την κοινωνία στην καθαυτότητά της.

Αξίζει να ενημερωνόμαστε διαρκώς και να κατανοήσουμε βαθιά κι αληθινά, το πόσο σημαντικά καθοριστική είναι η ψυχοθεραπεία στη ζωή μας. Η ψυχική μας υγεία είναι αδιανόητα σημαντική, χωρίς, φυσικά, αυτό να σημαίνει, πως δεν έχουμε δικαίωμα στη στεναχώρια. Είναι οκ να μην είμαστε καλά. Είναι οκ να μην νιώθουμε πάντα εκατό τοις εκατό. Έχουμε δικαίωμα στη θλίψη, έχουμε μερίδιο στην ευτυχία. Δεν υπάρχει κάτι πιο αγχωτικό, απ’ το αέναο κυνήγι της ευτυχίας. Δεν ζητάμε αυτό. Αυτό που σθεναρά ζητάμε, είναι μια λυτρωτική νορμοθυμία. Να μας απελευθερώσει. Και να υψώσει «μη» σε απαιτήσεις τελειότητας και ιδανικών προτύπων ζωής και χαρακτήρα. Κι ακόμα ζητάμε, έναν κατάλογο «μη», σε όσους κρίνουν, μιλούν, σατιρίζουν, χωρίς να ξέρουν τι συμβαίνει στα ενδότερα ενός σπιτιού, ενός ανθρώπου, ενός μυαλού, μίας ψυχής. Γιατί δεν ξέρουν. Εδώ δεν ξέρουμε εμείς.

Κωνσταντίνα Αρχοντούλη