Μια ελληνική ματιά στην κρίση της Ουκρανίας
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Τον τελευταίο μήνα η προσοχή των διεθνών και ελληνικών Μ.Μ.Ε. έχει στραφεί στα γεγονότα που εξελ...
http://www.thecolumnist.gr/2014/03/blog-post_14.html
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
Τον τελευταίο μήνα η προσοχή των διεθνών και ελληνικών Μ.Μ.Ε. έχει στραφεί στα γεγονότα που εξελίσσονται με γεωμετρική πρόοδο στην Ουκρανία. Αιματηρές διαδηλώσεις και συγκρούσεις, πολιτοφύλακες, φιλοευρωπαϊστές, ακροδεξιοί, φιλορώσοι, ένας ανατραπείς Πρόεδρος, απειλές, στρατιωτική κινητοποίηση, απύθμενη προπαγάνδα εκατέρωθεν αλλά, πρωτίστως, ένα δημοψήφισμα με βέβαιο αποτέλεσμα, συνθέτουν ένα εκρηκτικό παζλ για δυνατούς λύτες. Στην Ελλάδα έχουν γίνει άπειρες αναλύσεις, με τα περισσότερα Μέσα να τηρούν μία στάση από ουδέτερη εώς καθαρά αντιρωσική, παρά το γεγονός ότι η, παραδοσιακά φιλορωσική, εγχώρια κοινή γνώμη είναι σαφέστατα λιγότερο αρνητική στο "ξύπνημα της αρκούδας". Πόσο όμως επηρεάζουν όλες αυτές οι εξελίξεις την ελληνική εξωτερική πολιτική;
Για να απαντηθεί το συγκεκριμένο ερώτημα πρέπει πρώτα από όλα να επισημανθούν κάποιες βασικές παράμετροι του ουκρανικού ζητήματος. α) Η Ουκρανία αποτελεί σπουδαίο κόμβο διοχέτευσης φυσικού αερίου και πετρελαίου στις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. β) Ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς εξελέγη το Φεβρουάριο του 2010, στα πλαίσια μίας νόμιμης εκλογικής διαδικασίας, την οποία επέβλεπαν και διεθνείς παρατηρητές, για 5 χρόνια. Συνεχίζει λοιπόν, να είναι ο μόνος νόμιμα εκλεγμένος Πρόεδρος της Ουκρανίας. γ) Η σημερινή φιλοαμερικανική κυβέρνηση του Κιέβου υπό τον Αρσένι Γιάτσενιουκ στηρίζεται όχι μόνο στις δυνάμεις εκείνες της κοινωνίας που βλέπουν θετικά τις στενότερες σχέσεις με την Ε.Ε. αλλά και σε δύο σκληροπυρηνικά, βίαια, ακροδεξιά κόμματα το Σβόμποντα και τον Δεξιό Τομέα. Το πρώτο συμμετέχει με 5 μέλη του στην κυβέρνηση, μεταξύ των οποίων και τον Ολεξάντρ Συτς που είναι και αναπληρωτής Πρωθυπουργός, ενώ το δεύτερο έχει να επιδείξει κατά καιρούς ανοιχτά ρατσιστική και νεοναζιστική ρητορική και συμπεριφορά. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της συμπεριφοράς ήταν οι on-camera σφαλιάρες από το στέλεχος του Δεξιού Τομέα Αλεξάντρ Μουζίτσκο στο βοηθό εισαγγελέα στην επαρχία Ρίβνε. δ) Η Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας, η μόνη με αυτό το συνταγματικά κατοχυρωμένο προνόμιο στα πλαίσια του ουκρανικού κράτους και με το 60% των κατοίκων της να είναι ρωσικής καταγωγής, αποτελούσε και πριν από την κρίση σημαντικό σταθμό ρωσικών στρατευμάτων. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι μέχρι το 1954, όταν και ο τότε ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσώφ την "δώρισε" στην Ουκρανία, ανήκε στη Ρωσία. Το γεγονός, όμως, ότι ένας από τους βασικούς πρωτοστάτες του δημοψηφίσματος για την ένωση με τη Ρωσία εμφανίζεται ο παράνομα διορισμένος Πρωθυπουργός Σεργκέι Αξιόνωφ, γνωστός και ως "Γκόμπλιν" στους κύκλους του τοπικού οργανωμένου εγκλήματος, είναι ενδεικτικό της ποιότητας των πολιτικών διεργασιών που συντελούνται και εκεί.
Βάσει όλων των παραπάνω, το πρώτο από τα βασικά χαρακτηριστικά της ουκρανικής κρίσης που ενδιαφέρει την ελληνική πλευρά είναι η, ουσιαστικά, παράνομη προσχώρηση της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία. Το γεγονός ότι οι κάτοικοι είναι κατά 60% ρωσικής καταγωγής ή ότι η κυβέρνηση του Κιέβου είναι παράνομη δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την, αντίθετη προς το ουκρανικό και διεθνές δίκαιο, διενέργεια του δημοψηφίσματος και την μονομερή αλλαγή συνόρων. Η διαφαινόμενη προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία δε διαφέρει σε τίποτα από την αντίστοιχη μονομερή ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου το 2008 ή την ανακήρυξη της αυτο-αποκαλούμενης "Τ.Δ.Β.Κ." στην Κύπρο, που ακολούθησε την τουρκική εισβολή το '74. Με άλλα λόγια, όπως η Ελλάδα δεν μπορεί να νομιμοποιήσει την επέμβαση του τουρκικού στρατού για τη δήθεν προστασία των Τουρκοκυπρίων με αφορμή το πραξικόπημα της ελλαδικής χούντας κατά του Προέδρου Μακαρίου στην μεγαλόνησο, έτσι και δεν δύναται να αναγνωρίσει την μονομερή ενέργεια της Ρωσίας να προσαρτήσει την Κριμαία βάσει ενός παράνομου δημοψηφίσματος και με αφορμή την ανατροπή του Προέδρου Γιανουκόβιτς στο Κίεβο.
Το έτερο βασικό στοιχείο που βρίσκεται στο μικροσκόπιο της ελληνικής διπλωματίας, είναι, χωρίς αμφιβολία, το ενεργειακό. Ακριβώς λόγω αυτού του πεδίου, οι χώρες της Δύσης δεν μοιράζονται τις ίδιες απόψεις για τον τρόπο επίλυσης του ουκρανικού προβλήματος. Για παράδειγμα η, προσεκτική στη ρητορική της, Γερμανία, έχει στρατηγικές οικονομικές σχέσεις με την Ρωσία του Πούτιν και για να γίνει αυτό κατανοητό αρκεί να ληφθεί υπόψη ο υποθαλάσσιος αγωγός Nord Stream μέσω του οποίου διοχετεύεται φυσικό αέριο στην Γερμανία απευθείας από την Ρωσία. Άλλωστε δεν είναι τυχαία και η εκλογή του πρώην Γερμανού Καγκελάριου Γκέρχαρντ Σρέντερ στη θέση του προέδρου της επιτροπής των μετόχων στην γερμανορωσική κοινοπραξία NEGP, θυγατρικής της Gazprom, το 2005. Από την άλλη οι, δημοσίως, επιθετικές Η.Π.Α. έχουν σαφέστατα αντίθετες ενεργειακές επιδιώξεις από την Μόσχα, ενώ οι αλλεπάλληλες πολιτικές αναταραχές στην Ουκρανία τα τελευταία δέκα χρόνια, ζημιώνουν την αξιοπιστία της χώρας αυτής ως ενεργειακού κόμβου για την Ευρώπη. Συνεπώς, μία μετατόπιση του ενεργειακού ενδιαφέροντος από την Ανατολική Ευρώπη στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι πιθανή. Μία τέτοια εξέλιξη θα αναβάθμιζε ακόμα περισσότερο την σημασία των αποθεμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου στην ελληνική ΑΟΖ αλλά ταυτόχρονα θα αναβάθμιζε και τον ανταγωνιστικό ρόλο της Τουρκίας στην εν γένει περιοχή, με ότι αυτό συνεπάγεται για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τις διεργασίες στην Μέση Ανατολή (π.χ. Συρία) ή και το πάντα, ενεργειακά, υπολογίσιμο Ιράν.
Όπως γίνεται αντιληπτό, οι συνέπειες της πολυεπίπεδης ουκρανικής κρίσης παραμένουν ακόμα άγνωστες στο σύνολό τους. Αν και λόγω των τεράστιων οικονομικών επενδύσεων Ρώσων επιχειρηματιών στις Η.Π.Α. μία άμεση σύγκρουση Δύσης-Ρωσίας, υπό μορφή οικονομικών κυρώσεων, θεωρείται τοξική, εντούτοις τίποτα δεν είναι δεδομένο. Τα συμφέροντα της Ελλάδας βρίσκονται στον δυτικό κόσμο και σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να κινείται. Παρ’ όλα αυτά, η Ρωσία είναι μία μεγάλη δύναμη με βαρύνοντα ρόλο και λόγο, ιδίως στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη κι υπό αυτήν την έννοια οι, όσο το δυνατόν, καλύτερες σχέσεις μαζί της είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας. Επομένως, οι ισορροπίες είναι πολύ λεπτές και οποιαδήποτε σημερινή κίνηση μπορεί να επηρεάσει καταλυτικά τα ελληνικά συμφέροντα σε ορίζοντα δεκαετιών. Τα λάθη δεν επιτρέπονται.
