Ελληνικές ευρωεκλογές 2014: Η αποχή είναι ενοχή

 ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ 

Πριν από λίγες μέρες το γνωστό αμερικανικό κέντρο ερευνών Pew Research Center δημοσίευσε τα ευρήματα μίας μεγάλης έρευνας, που διεξήχθη σε 7 ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Πολωνία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο) ενόψει των εκλογών για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για το πώς οι πολίτες σε αυτές τις χώρες βλέπουν την ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τους θεσμούς της αλλά και διάφορα άλλα ζητήματα κοινωνικής και πολιτικής φύσης.

Όπως είναι φυσικό, οι Έλληνες ερωτώμενοι διακατέχονται από έναν έντονο πεσιμισμό και αρνητισμό, γενικότερα, σε διάφορα ζητήματα: οι θετικές γνώμες απέναντι στην ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι μόλις 34% και 26% αντίστοιχα, το 98% των ερωτηθέντων θεωρεί την έλλειψη επαγγελματικών ευκαιριών ως το μεγαλύτερο πρόβλημα ενώ εκείνοι που πιστεύουν ότι η χώρα κινείται στη σωστή κατεύθυνση αγγίζει μόλις των 5% των ερωτηθέντων. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι υπέρ της παραμονής της χώρας στην Ευρωζώνη τάσσονται 7 στους 10,  στις ηλικίες 18-29 μόνο το 39% βλέπει θετικά την Ε.Ε.

Προφανώς, όλα τα παραπάνω ενδεικτικά ευρήματα, είναι απότοκα της βαριάς κατάθλιψης που έχει επιφέρει όχι μόνο η παρατεταμένη και βαθιά οικονομική κρίση της τελευταίας τετραετίας αλλά και η προβληματική, πολλές φορές, αντιμετώπισή της από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το ότι στις τελευταίες δύο ευρωεκλογές η αποχή ήταν ο κύριος πρωταγωνιστής (36,8% το 2004 και 47,4% το 2009), δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας ως προς την συμμετοχή των πολιτών και αυτή τη φορά. Παρ’ όλα αυτά, οι επικείμενες εκλογές διενεργούνται σε μία ιστορική συγκυρία τόσο για την Ευρώπη όσο και για την Ελλάδα και γι' αυτό ακριβώς η συμμετοχή σε αυτές είναι καθήκον απέναντι, πρωτίστως, στους εαυτούς τους.

Πρώτα από όλα, η Ευρώπη του 2014 δεν έχει καμιά σχέση με την Ευρώπη του 2009. Η οικονομική κρίση, οι σεισμοί στην Ευρωζώνη, οι χρεοκοπίες κρατών και η εμβάθυνση του ρήγματος μεταξύ Βορρά και Νότου απαιτούν απαντήσεις. Η Ελλάδα με τους 21 αντιπροσώπους της δεν μπορεί να επηρεάσει σοβαρά, τουλάχιστον αριθμητικά, το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Σε μία χώρα όμως που βρίσκεται στο κέντρο ενός άνευ προηγουμένου οικονομικού και αξιακού κυκλώνα, οι πολίτες της δεν δικαιούνται να μένουν απαθείς. Αυτοί έχουν καταλάβει περισσότερο από κάθε άλλο ευρωπαϊκό λαό τη σημασία και τον αντίκτυπο της λειτουργίας ή της δυσλειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσμών στη ζωή κάθε πολίτη της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ο μόνος θεσμός της ΕΕ του οποίου τα μέλη εκλέγονται άμεσα από τους πολίτες των κρατών μελών και έχει κεφαλαιώδη ρόλο στη θέσπιση των ευρωπαϊκών νόμων, στην έγκριση του προϋπολογισμού της Ένωσης καθώς και την άσκηση δημοκρατικού ελέγχου των υπολοίπων οργάνων. Το γεγονός δε ότι ο πρόεδρος και τα μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενός πολύ σημαντικού λειτουργικού οργάνου της ΕΕ, διορίζονται με την έγκριση του Κοινοβουλίου, είναι χαρακτηριστικό. 

Υπό αυτό το πρίσμα, λοιπόν, οι υποψήφιοι που θα εκλεγούν κι επομένως ο πολιτικός προσανατολισμός που αυτοί θα δώσουν στο Κοινοβούλιο, είναι πολύ σημαντικός παράγοντας τόσο για θέματα "υψηλής πολιτικής" όπως πχ η διαχείριση του χρέους και ο έλεγχος των τραπεζών όσο και για την καθημερινότητα. Επιπροσθέτως, οι πρόσφατες αποκαλύψεις των FT για ανατροπές κυβερνήσεων σε Ελλάδα και Ιταλία από το ευρωπαϊκό κατεστημένο καθιστούν αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε την περαιτέρω ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών της Ένωσης.  Συνεπώς, μέσα από τις εκλογές όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες κι εν προκειμένω οι Έλληνες, θα απαντήσουν στο τι είδους Ευρώπη θέλουν: είναι ευχαριστημένοι με την μέχρι τώρα πορεία της; Θέλουν μια περισσότερο συντηρητική ή φιλελεύθερη Ευρώπη; Θέλουν μία Ευρώπη με ενισχυμένη τη σοσιαλδημοκρατία ή η προοπτική της Αριστεράς είναι περισσότερο προτιμητέα; Εν τέλει θέλουν περισσότερη ή λιγότερη ενοποίηση;

Το δεύτερο στοιχείο βαθέως προβληματισμού που απαιτεί άμεση και χωρίς περιστροφές απάντηση, είναι η άνοδος ενός ευρέος αλλά ετερόκλητου μπλοκ αντιδραστικών κι αντιευρωπαϊκών δυνάμεων σε αρκετές χώρες της ΕΕ, σε μερικές μάλιστα από τις οποίες βρίσκονται και στην πρώτη θέση των δημοσκοπήσεων. Βέβαια, το Εθνικό Μέτωπο (FN) της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, το Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) του Γκέερτ Βίλντερς στην Ολλανδία, το Κόμμα της Ανεξαρτησίας (UKIP) του Νάιτζελ Φάρατζ στη Βρετανία, το Jobbik στην Ουγγαρία και η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα μπορεί να έχουν από σημαντική ως τεράστια απήχηση στις χώρες τους, όμως έχουν και μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Η υπεροχή της γαλλικής επιρροής στον κόσμο, την οποία οραματίζεται ή καλύτερα αναπολεί η Λεπέν δεν μπορεί να συμβαδίσει με την κλασσικό βρετανικό  αριστοκρατικό τρόπο θεώρησης των πραγμάτων που έχει ο Φάρατζ ή με την νεοφασιστική προσέγγιση της κοινωνίας από το Jobbik. Συνεπώς, το 25%-30% των θέσεων που αναμένεται να καταλάβουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όλες αυτές οι δυνάμεις, δεν μεταφράζεται σε κάτι ενιαίο. 

Παρ' όλα αυτά, όλοι αυτοί οι σχηματισμοί έχουν, λίγο-πολύ, ως κοινό πολιτικό παρονομαστή την εθνική περιχαράκωση, τον οικονομικό προστατευτισμό και το ρατσισμό και μάλιστα οι πιο δημοφιλείς από αυτούς, προέρχονται από κράτη-μέλη του πυρήνα της ευρωπαϊκής ιδέας. Με άλλα λόγια, επιδιώκουν την επιστροφή της Ευρώπης σε ένα status quo μισαλλοδοξίας και ενδοοικογενειακής αντιπαλότητας που δεν είναι δυνατόν να επιτραπεί. Και σε αυτήν την σκοτεινή προοπτική πρέπει να πάρουν όλοι ξεκάθαρη θέση. 

Η τρίτη παράμετρος των ελληνικών ευρωεκλογών είναι οι συσχετισμοί δυνάμεων στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό. Άλλωστε, σχεδόν, όλα τα μεγάλα ελληνικά κόμματα που λαμβάνουν μέρος στις εκλογές ανήκουν σε κάποια από τις υπάρχουσες ευρωπαϊκές πολιτικές οικογένειες. Κι εδώ λοιπόν πρέπει να δοθούν απαντήσεις από τους εκλογείς ως προς την κατεύθυνση που επιθυμούν να έχει η χώρα τόσο σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη όσο σε σχέση με ζητήματα εσωτερικής πολιτικής. Το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ αλλά σε μεγάλο βαθμό και η ΝΔ συνδέουν τις εκλογές αυτές με την κυβερνητική αποδοκιμασία ή σταθερότητα αντίστοιχα, καταδεικύει με τον πλέον σαφή τρόπο το εσωτερικό στοίχημα των εκλογών. Οι Έλληνες πολίτες προφανώς και δεν είναι ευχαριστημένοι από την οικονομική και κοινωνική κατάσταση την οποία βιώνουν. Βλέπουν όμως κάποια προοπτική στις θυσίες 4 ετών όπως διατείνεται η συγκυβέρνηση ή μαίνεται μία ανθρωπιστική κρίση χωρίς τέλος που μόνο η αλλαγή εξουσίας μπορεί να επιλύσει όπως υποστηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ και τα υπόλοιπα κόμματα της αντιπολίτευσης;

Όπως γίνεται αντιληπτό από όλα τα παραπάνω σε, περίπου, μία εβδομάδα οι πολίτες θα κληθούν να απαλλαγούν από την αυτολύπησή τους και τις αόριστες κατηγορίες προς το κάθε λογής "σύστημα"  και να πάρουν θέση με ωριμότητα ως προς το τι πορεία θέλουν να ακολουθήσουν ως Ευρωπαίοι αλλά και ως Έλληνες. Αν και είναι γεγονός ότι τα κόμματα δεν απέφυγαν για άλλη μια φορά ατυχείς επιλογές υποψηφίων, που είναι καλοί για κράχτες αλλά ελάχιστοι για την αντιμετώπιση των πολύπλοκων πολιτικών προκλήσεων που ξεδιπλώνονται μπροστά μας, αυτό δεν πρέπει να πτοεί. Αντιθέτως, υπάρχουν σοβαροί υποψήφιοι σε όλα τα κόμματα που θέλουν και μπορούν να συνεισφέρουν στο όραμα για μια πιο αισιόδοξη Ελλάδα μέσα σε μια πιο ανθρώπινη Ευρώπη. Συνεπώς, η αποχή δεν συνιστά ούτε λύση ούτε καν άλλοθι: η αποχή είναι ενοχή.

• Η πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα του Pew Research Center εδώ.

Γιάννης Στέλιος Παπαδόπουλος