Το νέο τοπίο στην ελληνική Κεντροαριστερά
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, Κίνημα: τρία κόμματα που, ανάλογα με την οπτική με την οποία...
http://www.thecolumnist.gr/2015/02/blog-post_7.html
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, Κίνημα: τρία κόμματα που, ανάλογα με την οπτική με την οποία κάποιος τα παρατηρεί, αυτοπροσδιορίζονται, ετεροπροσδιορίζονται ή απλώς προσδιορίζονται ως κεντροαριστερά. Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψη ότι απευθύνονται σε ένα εκλογικό σώμα, όπως το ελληνικό, όπου η Κεντροαριστερά αποτελεί παραδοσιακά ένα πλειοψηφικό ρεύμα στην ελληνική κοινωνία, προκαλεί εύλογη εντύπωση το γεγονός ότι στις πρόσφατες εκλογές και τα τρία αυτά κόμματα δεν ξεπέρασαν αθροιστικά το 13,2%. Βέβαια, είναι γεγονός ότι, οι ραγδαίες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις των ετών της κρίσης, επέδρασαν καταλυτικά στην εκλογική συμπεριφορά σημαντικού τμήματος των παραδοσιακών κεντροαριστερών ψηφοφόρων σε συνδυασμό όμως και με τα τεκταινόμενα στο αντίστοιχο κομματικό πεδίο.
Το ΠΑΣΟΚ αποτέλεσε επί δεκαετίες τον κατ' εξοχήν κομματικό εκφραστή του κεντροαριστερού χώρου γοητεύοντας άλλοτε με την ακραία ρητορική του στη δεκαετία του '70, άλλοτε με την οικονομικά επεκτατική κι εν πολλοίς λαϊκιστική πολιτική του της δεκαετίας του '80 κι άλλοτε με τη λογική της "διαχείρισης" και του ευρωπαϊκού σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου του "Τρίτου Δρόμου" από το 1993 ως το 2004. Αυτό το στοιχείο όμως, εκείνο του πολιτικού στίγματος, έπαψε να ισχύει με την ανάληψη της προεδρίας του κόμματος από τον Γιώργο Παπανδρέου. Η αοριστία στον πολιτικό λόγο, η αδιαφορία έναντι οποιασδήποτε προσπάθειας ουσιαστικής μεταρρύθμισης και οι μεταμοντέρνες επικλήσεις στην "πράσινη ανάπτυξη" που χαρακτήρισαν τον λόγο του Γιώργου, οδήγησαν στο χαμηλότατο, για τα τότε δεδομένα, ποσοστό του 38,1% στις εκλογές του 2007.
Με εξαίρεση το 44% του 2009, ένα ποσοστό που στηρίχθηκε σε ανακρίβειες ("λεφτά υπάρχουν") και άλλοθι (η, όντως, καταστροφική δημοσιονομικά διακυβέρνηση Καραμανλή), το κόμμα συνέχισε την πτωτική του πορεία. Η χρεωκοπία, η προσφυγή στο μνημόνιο, οι διαρκείς περικοπές χωρίς ουσιαστική διάθεση για κρίσιμες μεταρρυθμίσεις στην λειτουργία του κράτους και η γενική αίσθηση ασυλίας των ανώτερων οικονομικά στρωμάτων, άρχισαν να απομακρύνουν μεγάλα τμήματα παραδοσιακών κεντροαριστερών ψηφοφόρων.
Η απομάκρυνση αυτή έγινε ταχύτερη και μετατράπηκε σε απέχθεια τον Αύγουστο του 2011, μετά την απόφαση-έμπνευση του τότε υπουργού Οικονομικών Ε. Βενιζέλου να επιβάλει φόρο κατοικίας σε κάθε ιδιοκτήτη ακινήτου ανεξαρτήτως τιμής ή εισοδήματος. Η δε πρόβλεψη για διακοπή της ηλεκτροδότησης σε περίπτωση μη καταβολής, αφού η είσπραξη γινόταν από τη ΔΕΗ, επέτεινε την αίσθηση της κατάφωρης αδικίας. Παράλληλα, η συγκυβέρνηση με την πιο συντηρητική ΝΔ των τελευταίων δεκαετιών, το σκάνδαλο της λίστας Λαγκάρντ, η υπόθεση Μπαλτάκου και η, αλαζονική, κατά πολλούς, συμπεριφορά του, από τον Μάρτιο του 2012, προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Ε. Βενιζέλου, έδωσαν τη χαριστική βολή στο άλλοτε κραταιό κόμμα. Συνεπώς, το 4,68% που απέσπασε στις πρόσφατες εκλογές δεν αποτέλεσε έκπληξη.
Με δεδομένη την κατάπτωση του ΠΑΣΟΚ, πολλοί θεώρησαν και θεωρούν ότι το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη μπορεί να αποτελέσει μία σοβαρή εναλλακτική λύση στο χώρο της Κεντροαριστεράς. Στηριγμένο σε έναν μεταμοντέρνο πολιτικό λόγο, ξεκάθαρα φιλοευρωπαϊκό, "κλέβοντας ιδέες τόσο από την Κεντροδεξιά όσο και από την Κεντροαριστερά", κατάφερε να εκλέξει 2 βουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αλλά και να αποσπάσει το 6% περίπου στις πρόσφατες εθνικές εκλογές. Αν και απέφυγε πριν τις ευρωεκλογές να ενταχθεί σε κάποια πολιτική οικογένεια, μετεκλογικά αποφασίστηκε η συνεργασία με το S&D αλλά όχι και η προσχώρηση στο Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα.
Παρ' όλα αυτά, η σύνθεση τόσο της κοινοβουλευτικής ομάδας όσο και οι εν γένει πολιτικές θέσεις του κόμματος δεν προσδιορίζουν μία ξεκάθαρα σοσιαλδημοκρατική κατεύθυνση. Η συμμετοχή μιας σειράς παλαιών στελεχών της, σαφέστατα νεοφιλελεύθερης, Δράσης του Στέφανου Μάνου, οι διάφορες προσωπικότητες που προέρχονται από τον ευρύτερο κεντροαριστερό χώρο καθώς και αρκετές απολιτίκ παρουσίες που στελεχώνουν το κόμμα, δεν συνηγορούν τόσο στο γεγονός ότι πρόκειται περί ενός νέου πόλου της Κεντροαριστεράς όσο στο ότι πρόκειται περί ενός πολύπλευρου και αντιφατικού ιδεολογικού αμαγάλματος. Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατα εκπεφρασμένη άποψη της, προερχόμενης από τη Δράση, καθηγήτριας και βουλευτού του Ποταμιού Αντιγόνης Λυμπεράκη, για το ιδεολογικό στίγμα του κόμματος, ότι "βρίσκεται στο κέντρο των προβλημάτων". Γενικότερα μιλώντας, αποτελεί πιο πολύ "μια κάποια λύση" για τον απογοητευμένο ψηφοφόρο της Κεντροαριστεράς παρά μία πειστική δυναμική παρουσία στο χώρο αυτόν τον οποίον, σε τελική ανάλυση, είναι εξαιρετικά αμφίβολο το αν τον πρεσβεύει.
Η τρίτη εναλλακτική στον κεντροαριστερό χώρο είναι το νεοϊδρυθέν Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών του πρώην πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου, το οποίο και έλαβε το 2,5% των ψήφων στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου. Εκεί τα πράγματα είναι λίγο πολύ γνωστά: ο πρώην πρωθυπουργός δημιούργησε το Κίνημα, κυρίως, διότι δεν μπορούσε πλέον να συγκατοικήσει με τον Ε. Βενιζέλο στο ΠΑΣΟΚ, παίρνοντας μαζί του στο νέο κόμμα στενούς συνεργάτες του όπως ο Δ. Ρέππας, Χ. Καστανίδης και Φ. Πετσάλνικος, οι οποίοι κάθε άλλο παρά την ανανέωση στην σοσιαλδημοκρατία σηματοδοτούν. Παράλληλα, έχοντας απωλέσει μία μοναδική ευκαιρία το 2009 να προβεί σε σαρωτικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα άλλαζαν τη χώρα χωρίς όμως να ισοπεδώσουν την κοινωνία, στηρίχθηκε, σχεδόν αποκλειστικά, στη συναισθηματική ψήφο προς το όνομά του παρά σε οποιαδήποτε άλλη σοβαρή πολιτική θεώρηση.
Όπως είναι προφανές από τα παραπάνω, ένα κρίσιμο τμήμα των ψηφοφόρων της Κεντροαριστεράς αγνόησε τα, υποτιθέμενα ή μή, κόμματα του χώρου και στράφηκε προς το ΣΥΡΙΖΑ. Όπως κατέδειξε και μία σχετική έρευνα της GPO που δημοσιεύτηκε στην ελληνική έκδοση της Huffington Post, ο μείζων πόλος της συγκυβέρνησης παρά την προεκλογική επιθετική ρητορική του, θεωρείται από το 57,4% του συνόλου των ψηφοφόρων ένα κεντροαριστερό κόμμα, με το 67% των ίδιων των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ να θεωρεί ότι το κόμμα κινείται στο χώρο της Κεντροαριστεράς. Χαρακτηριστικό είναι δε το γεγονός ότι ακόμη και οι μισοί, σχεδόν, ψηφοφόροι της ΝΔ (48,4%) το 2013 αντιμετωπίζουν το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα όχι ως ένα σχηματισμό της ριζοσπαστικής Αριστεράς αλλά της Κεντροαριστεράς. Αυτό, ενδεχομένως, να εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και την αποτυχία της προεκλογικής καμπάνιας της ΝΔ, η οποία προσπάθησε να παρουσιάσει το ΣΥΡΙΖΑ ως ένα ακραία αριστερό, βαθιά αντιευρωπαϊκό και επικίνδυνο για τη χώρα, κόμμα.
Παρά τις πολύ σημαντικές μετατοπίσεις στον πολιτικό χάρτη που παρατηρήθηκαν με τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο για δύο λόγους: ο πρώτος έχει να κάνει με την γενικότερη ρευστότητα που κυριαρχεί στο πολιτικό τοπίο τα τελευταία πέντε χρόνια. Η πολιτική ταυτότητα που χαρακτηρίζει τον κάθε ψηφοφόρο δεν καθορίζει πλέον και την εκλογική συμπεριφορά του, με την κλασική διαιρετική τομή Δεξιάς/Αριστεράς να έχει αμβλυνθεί χαρακτηριστικά. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το τμήμα της Κεντροαριστεράς που στράφηκε στις πρόσφατες εκλογές προς το ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ομοιογενές. Οι ψηφοφόροι των λαϊκών γειτονιών της Αθήνας και του Πειραιά, που κάποτε ψήφιζαν ΠΑΣΟΚ, οι πρώην "πράσινοι" συνδικαλιστές αλλά και οι μετριοπαθείς κεντροαριστεροί του ιδιωτικού τομέα που ήθελαν μια διαφοροποίηση της εφαρμοζόμενης πολιτικής, ιδίως στο φορολογικό, δεν έχουν τα ίδια κριτήρια ή συμφέροντα.
Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις στο χώρο της Κεντροαριστεράς θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από την ωριμότητα, το ρεαλισμό και την αποτελεσματικότητα που θα επιδείξει ο ΣΥΡΙΖΑ στις προκλήσεις της διακυβέρνησης τόσο εντός όσο κι εκτός συνόρων. Η συνέχεια αναμένεται με ενδιαφέρον.
