"La Guerra del fútbol" (ο πόλεμος του ποδοσφαίρου), 1969

 ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΡΑΒΙΑ 

Ο Τζορτζ Όργουελ, διάσημος συγγραφέας των έργων "1984" και "Η φάρμα των ζώων", είχε γράψει κάποτε πως "ένας ποδοσφαιρικός αγώνας αποτελεί έναν πόλεμο χωρίς πυροβολισμούς", λόγω της έντασης και των παθών που προκαλεί. Ούτε ο ίδιος όμως θα μπορούσε να φανταστεί πως το 1969 -σχεδόν 20 χρόνια μετά το θάνατό του- μια ποδοσφαιρική αναμέτρηση ανάμεσα σε δύο εθνικές ομάδες θα αποτελούσε την αφορμή για το ξέσπασμα μιας πολεμικής σύρραξης στην Κεντρική Αμερική.

Ονδούρα και Ελ Σαλβαδόρ αναμετρώνται σε διπλούς προκριματικούς αγώνες. Ο νικητής θα έπαιζε με την Αϊτή, με "έπαθλο" μια θέση στο Μουντιάλ του Μεξικού το 1970. Το κλίμα ανάμεσα στις εν λόγω χώρες, τον Ιούνιο του '69, όταν και θα διεξαγόταν τα παιχνίδια, ήταν τεταμένο, όχι μόνο εξ αιτίας της ποδοσφαιρικής φιλοδοξίας για συμμετοχή σε Παγκόσμιο Κύπελλο, αλλά και λόγω των πολιτικών προεκτάσεων που εκτονώθηκαν γύρω από το αθλητικό σκέλος.

Αμφότερες αποτελούσαν τότε χαρακτηριστικά παραδείγματα μιας χώρας "μπανανίας", βρισκόμενες σε δικτατορικό καθεστώς, υπό την επιρροή των Αμερικάνων, και έχοντας αρκετά εσωτερικά προβλήματα, όπως φτώχεια και υπερπληθυσμό. Την άνοιξη του 1969, στα εδάφη της Ονδούρας διέμεναν περίπου 250.000 Σαλβαδοριανοί μετανάστες (15% του πληθυσμού της χώρας), κατέχοντας μεγάλες εκτάσεις γης κοντά στα σύνορα. Ο αριθμός αυτός ήταν φυσικά δυσβάσταχτος για μια χώρα που εξαρτιόταν οικονομικά κυρίως από τις αγροτικές της δραστηριότητες. Μην μπορώντας να εκτοπίσει τους μεγάλους γαιοκτήμονες και τις αμερικάνικες εταιρείες (π.χ. United Fruit), ο δικτάτορας Οσβάλντο Λόπες Αρεγιάνο προχωρά σε μέτρα αναδασμού της γης των αδύναμων μεταναστών, δίνοντάς τους διορία να εγκαταλείψουν τη χώρα ως τις 30 Απριλίου. Με τον Τύπο του Ελ Σαλβαδόρ να "δυναμιτίζει" το κλίμα, ο Ιούνιος δεν ήταν και η καλύτερη δυνατή χρονική συγκυρία για να παιχτεί μπάλα...

Ο πρώτος αγώνας έγινε στην Ονδούρα στις 6 Ιουνίου, με τους γηπεδούχους να κερδίζουν στις καθυστερήσεις με 1-0. Η ήττα αντιμετωπίστηκε με τέτοια απέχθεια στο Ελ Σαλβαδόρ, σε σημείο που μια 18χρονη κοπέλα, η Αμέλα Μπαλάνιος, αυτοκτόνησε κατά τη διάρκεια του αγώνα! Η κηδεία της έγινε δημοσία δαπάνη και έγινε σύμβολο της χώρας, την ίδια στιγμή που πλήθαιναν οι φωνές προς τους διεθνείς παίκτες για εκδίκηση.

Εννέα ημέρες μετά, στον επαναληπτικό, κάτω από φοβερά φανατισμένη ατμόσφαιρα (με συμπλοκές μεταξύ αντίπαλων οπαδών, δύο νεκρούς και επέμβαση της αστυνομίας), το Ελ Σαλβαδόρ θα ανατρέψει την εις βάρος του κατάσταση, επικρατώντας με 3-0 και φέροντας έτσι τις ομάδες σε τρίτο και καθοριστικό αγώνα μπαράζ. Η αποστολή της Ονδούρας αποχώρησε με τη συνοδεία τεθωρακισμένων και, όπως αναμενόταν, τα αντίποινα δεν έλειψαν: παραστρατιωτικά ονδουριανά σώματα ξεκίνησαν εντονότερα πλέον πογκρόμ προς τους Σαλβαδοριανούς. Παράλληλα, οι αψιμαχίες κοντά στα σύνορα χειροτέρευαν με την πάροδο των ημερών...

Ο αγώνας της 27ης Ιουνίου, στο ουδέτερο "Αζτέκα" του Μέξικο Σίτι, βρήκε το Ελ Σαλβαδόρ να πανηγυρίζει τη νίκη-πρόκριση με 3-2, η οποία κατέστη καθοριστική, καθώς νίκησε και την Αϊτή, σημειώνοντας την πρώτη -και μοναδική έως σήμερα- παρουσία του σε τελική φάση Παγκοσμίου Κυπέλλου, με το καθεστώς της χώρας να τονίζει εκτός των άλλων (και) την "αθλητική της υπεροχή". Οι εντάσεις δεν άργησαν να κλιμακωθούν. Στρατεύματα από την Ονδούρα άρχισαν στις 14 Ιουλίου να εισβάλλουν σε ξένο έδαφος, περνώντας τα σύνορα και προκαλώντας τεράστιες καταστροφές. Οι Σαλβαδοριανοί θα απαντήσουν με σφοδρούς βομβαρδισμούς στην Τεγκουσιγκάλπα, πρωτεύουσα της Ονδούρας. Οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν και από τις δύο πλευρές, με στόχο κυρίως τις πετρελαϊκές τους εγκαταστάσεις. Η κατάσταση, ωστόσο, έφτασε σε αδιέξοδο, μόλις τρεις ημέρες αργότερα.

Με τους μεν να προελαύνουν στην ξηρά και τους δε να κυριαρχούν στον αέρα, η διαμάχη προβλεπόταν αμφίρροπη και δεν συνέφερε καμία εκ των δύο χωρών να τραβήξει σε μάκρος. Άλλωστε, ο στρατός και των δύο κρατών, απαρχαιωμένος και ελλιπής ως είθισται για κάποια αδύναμη οικονομία, είχε ήδη εξαντληθεί, χωρίς να παραμερίζουμε τις όποιες καταστροφές υποδομών και τις απώλειες θυμάτων. Έτσι, με την επέμβαση του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAS), ο πόλεμος τερματίστηκε στις 18 Ιουλίου (συνέβαλαν εμμέσως και οι πιέσεις των ΗΠΑ που δεν ήθελαν στη "γείτονά" τους αναταραχές εν μέσω Ψυχρού Πολέμου). Η συμφωνία της 20ης Ιουλίου επέφερε την ανακωχή στις δύο χώρες και, μακροπρόθεσμα, την κατάρρευση των δικτατορικών τους καθεστώτων.

Ο "πόλεμος του ποδοσφαίρου" (ή πόλεμος των 100 ωρών - 14 έως 18/07/1969) δεν αποτελεί ιδιαίτερα γνωστό γεγονός, ίσως λόγω της εντοπιότητάς του. Το ίδιο το ποδόσφαιρο φυσικά δεν ήταν ο λόγος της πολεμικής διένεξης, αλλά η αφορμή για κάτι τέτοιο, δείχνοντας πως σε "περίεργες" πολιτικές συνθήκες μπορεί να γίνει "έρμαιο" ή άσχημο παιχνίδι στα χέρια επικίνδυνων ανθρώπων. Σήμερα, τόσο η Ονδούρα όσο και το Ελ Σαλβαδόρ έχουν αποκαταστήσει τις διπλωματικές τους σχέσεις, συμμετέχοντας ως αμφότερες δημοκρατίες στο πλαίσιο Κοινής Αγοράς της Κεντρικής Αμερικής.

Χρήστος Γραβιάς