Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς αιδώ

ΓΡΑΦΕΙ Η ΑΝΝΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ

Περίεργο κράμα ο σύγχρονος άνθρωπος ..παραχωρεί την ελευθερία του χωρίς καν να του ζητηθεί.. κοινοποιεί ανά πάσα στιγμή σε πλήθος ανθρώπων (συχνά άγνωστων) που βρίσκεται, με τι ασχολείται, ποιους ανθρώπους έχει γύρω του… επιτρέπει την δημόσια προβολή της οικογένειας του, των πιο προσωπικών στιγμών του. Των ''εν οίκω'' που πλέον είναι ''εν δήμω''. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εξάλλου, έβαλαν κι εδώ το λιθαράκι τους. Διαμόρφωσαν συνήθειες και πρακτικές που χρόνια πριν θα φάνταζαν αδιανόητες.

Τα ίδια εκείνα μέσα που διαμορφώνουν και συνειδήσεις. Που μας δείχνουν με το δάχτυλο τι να μας ευαισθητοποιήσει και τι όχι. Που μας υπαγορεύουν τι ν’ αγνοήσουμε και τι να θεωρήσουμε μείζον ζήτημα. Που μας έχουν μετατρέψει σε ανθρώπους ''προγραμματισμένους'' να σκεφτόμαστε σαν όχλος, να ενεργούμε σαν όχλος, να εκφράζουμε συναισθήματα σαν όχλος.. σαν όχλος μέσα στον οποίο κάθε προσωπική νοητική ικανότητα, κάθε ατομικός τρόπος σκέψης έχει εξαφανιστεί. Πιστεύουμε πως μπορούμε να ξεφύγουμε απ’ αυτό, πως εμείς δεν αποτελούμε κομμάτι του. Εξάλλου ταλέντο μας είναι να βλέπουμε τις αρνητικές πλευρές των άλλων, μα ποτέ τις δικές μας. Κι όμως, η μεγαλύτερη παγίδα στην οποία έχει πέσει η ανθρωπότητα είναι η αίσθηση πως είναι απόλυτα ελεύθερη και μη καθοδηγούμενη.

Η στάση μας απέναντι στα τελευταία γεγονότα στην Γαλλία, αποτελεί ένα μικρό αλλά ενδεικτικό παράδειγμα του πως χειραγωγούμαστε από τα μέσα. Αποτρόπαιες εικόνες, ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, βαθιά ανθρώπινες δραματικές ιστορίες κάτω από τον μεγεθυντικό φακό των μέσων, ιδίως αυτών κοινωνικής δικτύωσης, έκαναν ταχύτατα τον γύρο του κόσμου. Βέβαια, στόχος δεν ήταν η άμεση κι έγκυρη πληροφόρηση μας, αλλά η επίκληση στο συναίσθημα, η πρόκληση συναισθημάτων όπως η οργή, η ανασφάλεια, ο φόβος, το μίσος. Συναισθήματα ανθρώπινα και κατανοητά όταν αφορούν σε μια τρομοκρατική οργάνωση που σπέρνει το θάνατο σ’ εκατοντάδες αθώους.

Αυτό που δεν είναι κατανοητό, όμως, είναι γιατί δε μεταδόθηκαν αντίστοιχες εικόνες από τα γεγονότα της Βηρυτού που συνέβησαν μια μέρα νωρίτερα. Γιατί ο πόλεμος που μαίνεται στη Συρία συνοψίζεται σε μερικές εικόνες ανθρώπων που βουλιάζουν στα σαπιοκάραβα της ντροπής. Γιατί κανείς μας δεν έδειξε αντίστοιχο ενδιαφέρον για τη σφαγή των χριστιανών μαθητών στην Κένυα. Γιατί η σημαία της Παλαιστίνης που μετρά καθημερινά θύματα από εγκλήματα σε βάρος αμάχων, δεν κόσμησε ποτέ κανένα προφίλ.

Με ποιο δικαίωμα υποδεικνύεται τι είναι σημαντικότερο από κάτι άλλο; Με ποια κριτήρια υπερτονίζονται γεγονότα, με τη συνεχή προβολή εικόνων και τη μετάδοση πληροφοριών, την ίδια ώρα που άλλα καταδικάζονται στην αφάνεια; Από πότε ο άνθρωπος θεωρεί τη ζωή συνανθρώπων του περισσότερο σημαντική από κάποιων άλλων;

Είναι ουτοπικό να πιστεύουμε πως μπορούμε να επαναστατήσουμε ενάντια στις διεφθαρμένες κυβερνήσεις που είναι ολοφάνερο πως έχουν σχεδιάσει τα πάντα πριν από εμάς για εμάς. Είναι αφελές να θεωρούμε πως μπορούμε να σταματήσουμε τρομοκρατικές οργανώσεις, των οποίων τα κίνητρα, τη δράση και την έκταση δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πλήρως.

Μπορούμε όμως να αρχίσουμε να ενεργούμε ως άνθρωποι για τον άνθρωπο. Να καταλάβουμε πως πέρα από τους ορατούς εχθρούς, υπάρχει κι ένας αόρατος που μας ακολουθεί εδώ και καιρό. Κι αυτός είναι η καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως η ελευθερία του λόγου, η προστασία των προσωπικών μας δεδομένων χάριν της ασφάλειας μας, ο σεβασμός στο διαφορετικό. Τα ''τείχη'' που τεχνηέντως μας έχτισαν εδώ και χρόνια μας απομόνωσαν, μας έκλεισαν τον καθένα σ’ ένα κόσμο που κυριαρχεί ο υλισμός και ο μιμητισμός ..εκεί όπου το όραμα για ένα καλύτερο αύριο, ο διαφορετικός τρόπος σκέψης, οι αξίες που θέτουν την ανθρώπινη ζωή σε προτεραιότητα, δεν έχουν πλέον θέση.

Τα κροκοδείλια δάκρυα που δεν προλαβαίνουν να στεγνώσουν αντικατέστησαν το γνήσιο ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο. Όχι γιατί πραγματικά είμαστε άκαρδοι και υποκριτές, αλλά γιατί μέσα σ’ αυτά τα τείχη μάθαμε να λειτουργούμε επιφανειακά, μηχανικά, σαν ρομπότ που έχουν προγραμματιστεί να νιώθουν συγκεκριμένα μόνο συναισθήματα. Μέσα σ’ αυτά τα τείχη μάθαμε να συμβιβαζόμαστε και να μην αντιδρούμε στις διακρίσεις, στη βία, στο φανατισμό, στην εξαθλίωση. Κι αν ακόμη αναρωτιόμαστε ποια είναι αυτά τα τείχη, ο μεγάλος μας Καβάφης τα περιγράφει στο ομώνυμο ποίημα του με τρόπο μοναδικό κι ανεπανάληπτο.

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.

Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.

Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη•

διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον. 

A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.

Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον. 

Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.