Δώρα Παρδάλη: "Ελπίζω στους ανθρώπους που έχουν το θάρρος της γνώμης τους"

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΕΛΙΟ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟ

Μας συστήθηκε πριν από λίγα χρόνια μέσα από τη θεατρική ομάδα Ρακούν, με την οποία, μαζί με συμφοιτητές της από το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, έκανε τα πρώτα της βήματα στο χώρο του θεάτρου. Από τότε η Δώρα Παρδάλη βρίσκεται σε μία διαρκή πνευματική και καλλιτεχνική αναζήτηση, πειραματιζόμενη με διάφορα είδη επιτυχώς: από τον μονόλογο στις "Περσινές Βροχές" και τον "Ήχο που έχει το χώμα στο μικροσκόπιο", στο ποιητικό θέατρο με τα "Τέσσερα Κοριτσάκια" και τη "Lolita Reversed". 

Η τελευταία στάθηκε και η αφορμή για μία απολαυστική συζήτηση με το "The Columnist" για την ηρωίδα της, την Ιρίνα, τη διαχρονικότητα του μυθιστορήματος του Ναμπόκοφ, τα κοινωνικά στερεότυπα στις ανθρώπινες σχέσεις, την πρόκληση στο πλαίσιο της τέχνης, τις δύο όψεις του έρωτα και πολλά άλλα εξίσου ενδιαφέροντα. 

- Κατ’ αρχάς ας μιλήσουμε για το έργο. Πού έγκειται η αντιστροφή την οποία υποδηλώνει ο τίτλος του «Lolita Reversed», σε σχέση με το κλασικό, πλέον, μυθιστόρημα του Ναμπόκοφ; 

Δ.Π.: "Στο ότι στη δική μας παράσταση παρακολουθούμε την ιστορία μέσα από τα μάτια κυρίως της Λολίτας και όχι του καθηγητή. Βλέπουμε πώς η ίδια βιώνει αυτή την σχέση, πώς την επηρεάζει, πώς την αλλάζει και πώς τελικά αποφασίζει να την εγκαταλείψει και να προχωρήσει. Επίσης ο Χρήστος Καρασαββίδης, που έχει γράψει το κείμενο και σκηνοθετεί την παράσταση, δεν έχει σταθεί αποκλειστικά στην κεντρική ιστορία της Λολίτας του Ναμπόκοφ, θα έλεγα πως έχει γράψει ένα νέο έργο για τον έρωτα, έχοντας ως αφορμή την ιστορία της Λολίτας. Στη σκηνή βλέπουμε τρεις ηρωίδες, καθεμία εκ των οποίων θα μπορούσε να είναι μια διαφορετική εκδοχή της Λολίτας." 

- Πώς λειτουργεί η ηρωίδα σου, η Ιρίνα, μέσα στην παράσταση και ποια είναι η σχέση της με τη Λολίτα; 

Δ.Π.: "Η Ιρίνα είναι ερωμένη του Ναμπόκοφ και είναι κατά κάποιο τρόπο η αφορμή με την οποία γράφει μετέπειτα την ιστορία της Λολίτας. Ξεκινώντας την πορεία της στην παράσταση, εγκαταλείπει τον Ναμπόκοφ και ταξιδεύει στο Παρίσι γιατί θέλει να ζήσει κι άλλα πράγματα, θέλει να γνωρίσει τον κόσμο, είναι νέα και ανήσυχη και δεν της αρκεί η ζωή της όπως είναι μέχρι εκείνη τη στιγμή. Και για να το κάνει αυτό ρισκάρει θυσιάζοντας τη σχέση της με τον συγγραφέα. Τα πράγματα όμως στη νέα της ζωή δε πηγαίνουν καλά, και εξαθλιώνεται οικονομικά. Το βασικότερο στοιχείο της Ιρίνα είναι η πίστη της στον έρωτα, μια πίστη που διατηρεί και δεν εγκαταλείπει, ακόμη κι όταν η ζωή της καταστρέφεται, ακόμη κι όταν όλα δείχνουν μάταια, εκείνη διατηρεί αυτή την πίστη σχεδόν με λύσσα." 

- Σε ποια σημεία ταυτίζεσαι και σε ποια διαφοροποιείσαι ως προσωπικότητα με την περσόνα της Ιρίνα, η οποία σημειωτέον στηρίζεται στην Ιρίνα Γκουαντανίνι, που ήταν υπαρκτή ερωμένη του Ναμπόκοφ; Έκανες κάποια έρευνα για αυτήν στο πλαίσιο της προσέγγισης του ρόλου σου; 

Δ.Π.: "Η ιστορία της Ιρίνα στην παράσταση στηρίζεται κυρίως σε μυθοπλαστικά στοιχεία γιατί πολύ λίγα ξέρουμε με ακρίβεια για την συγκεκριμένη γυναίκα και την σχέση της με το Ναμπόκοφ. Κοινά και διαφορές έχουμε σίγουρα πολλά. Η Ιρίνα προς το τέλος του έργου, έχει έναν παραληρηματικό μονόλογο στον οποίο απαριθμεί όλα τα υπέροχα πράγματα που θα συμβούν στο μέλλον, και ο οποίος ξεκινά με την φράση «Όταν ξαναβρεθούμε θα είμαστε καλά» ενώ τελειώνει με την φράση «Αλλά Βλάντι, τώρα, ψόφα». Είναι βέβαιη πως για να γεννηθεί κάτι καινούριο, χρειάζεται να πεθάνει κάτι παλιό. Αυτό είναι κάτι που πιστεύω και εγώ πολύ. Νομίζω ότι η βασική μας διαφορά είναι ότι εκείνη βλέπει τη ζωή μέσα από ένα πιο ρομαντικό πρίσμα στο σύνολό της. Είμαι μάλλον περισσότερο κυνική και ρεαλίστρια από εκείνη."

- Από το 1955 που εκδόθηκε το μυθιστόρημα του Ναμπόκοφ, έχουν γίνει δύο μεταφορές της ιστορίας στον κινηματογράφο ενώ ως παράσταση έχει ανέβει αμέτρητες φορές. Για ποιο λόγο, κατά τη γνώμη σου, παραμένει η "Λολίτα" ακόμη και σήμερα, 63 χρόνια μετά, ελκυστική στο κοινό; Είναι μόνο η γοητεία του απαγορευμένου ή και κάτι άλλο βαθύτερο; 

Δ.Π.: "Διαβάζοντας το βιβλίο και συνειδητοποιώντας πως η Λολίτα είναι μόλις δώδεκα χρόνων, κυριολεκτικά παιδί δηλαδή, ένιωσα αποτροπιασμό για τον καθηγητή και την χειριστική συμπεριφορά του. Η εξομολόγησή του έχει κάτι το απόλυτα φρικιαστικό αλλά κρύβει και κάτι τρυφερό. Την ίδια στιγμή που τον σιχαίνεσαι, ο συγγραφέας σε κάνει και να τον λυπάσαι. Εκεί νομίζω έγκειται το συγγραφικό του μεγαλείο του Ναμπόκοφ και στο γεγονός πως έχει την τόλμη να γράψει γι’ αυτό το σκοτεινό κομμάτι του Χάμπερτ, έχει το θάρρος να το διερευνήσει κι αυτό από μόνο του είναι βαθύ και γοητευτικό."

- Σε ένα σημείο της παράστασης αναφέρεται ότι ένα τραύμα που βιώσαμε στο παρελθόν το φέρουμε για πάντα μέσα μας και καθορίζει την μετέπειτα πορεία, ερωτική και όχι μόνο, της ζωής μας. Ποια είναι η δική σου άποψη πάνω σε αυτή την προσέγγιση, με δεδομένη μάλιστα και την ιδιότητα της ψυχολόγου που έχεις; Υπάρχει διέξοδος σε τέτοιες περιπτώσεις; 

Δ.Π.: "Δεν υπάρχει τρόπος να γλιτώσει κάποιος από τέτοιες εμπειρίες, ο καθένας κουβαλάει τις δικές του. Νομίζω ότι πρέπει να δεχτούμε την ύπαρξή τους, να σταματήσουμε να τις δαιμονοποιούμε και απλώς να προχωρήσουμε μαζί τους. Μας επηρεάζει το περιβάλλον αλλά άλλο τόσο το επηρεάζουμε κι εμείς. Τα πράγματα δηλαδή σε καθορίζουν όσο τους επιτρέπεις να σε καθορίσουν." 

- Όπως μας αποκαλύπτει στην εξέλιξη της υπόθεσης η ηρωίδα σου, μέσα στη βαθιά μοναξιά της και για να ικανοποιήσει την αναντίρρητη ανάγκη της για επιβίωση κατέφυγε στην πορνεία. Θεωρείς ότι υπάρχει χώρος για την αξιοπρέπεια μέσα στην απελπισία; 

Δ.Π.: "Σε καμία περίπτωση δε θεωρώ ότι η Ιρίνα κάνει κάτι αναξιοπρεπές ή ότι χάνει με κάποιο τρόπο την αξιοπρέπειά της επειδή καταφεύγει στην πορνεία. Δε χάνει καθόλου, κατά τη γνώμη μου , τη βαθιά ευγενική της φύση, την ευφυία της και την καθαρότητά της. Αυτό που συμβαίνει είναι πως βιώνει απίστευτο πόνο και ότι όταν πια απελευθερώνεται από κάθε προσδοκία σχετικά με την σχέση της με τον Ναμπόκοφ αλλά και την ίδια τη ζωή και το μέλλον, μόνο τότε ησυχάζει. Δε ξέρω αν υπάρχει χώρος για αξιοπρέπεια μέσα στην απελπισία, πιστεύω όμως πως υπάρχει χώρος για αρκετή απελπισία μέσα στην αξιοπρέπεια."

- Ο κλασικός μύθος της "Λολίτας" στηρίζεται στην, κατά πολλούς πατριαρχική, αντίληψη όπου το "ένοχο" αυτάρεσκο νυμφίδιο αποπλανεί τον "αθώο" και αφελή ώριμο άνδρα. Συζητώντας σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, πώς κρίνεις τον ρόλο των κοινωνικών στερεοτύπων στην εξωτερίκευση των επιθυμιών μας και στη διαμόρφωση των ανθρωπίνων σχέσεων; 

Δ.Π.: "Αυτό είναι πραγματικά μία τεράστια κουβέντα που με αφορά πολύ, το πώς δηλαδή κατασκευάζονται τα φύλα μας κοινωνικά, τι σημαίνει να είσαι άντρας σήμερα και τι γυναίκα. Μεγαλώνουμε καλώς ή κακώς, για μένα σίγουρα κακώς, και μαθαίνουμε πως συγκεκριμένες συμπεριφορές αντιστοιχούν στις γυναίκες και συγκεκριμένες στους άνδρες. Τις περισσότερες φορές ο κύριος τρόπος διαιώνισης των στερεοτύπων είναι η ανατροφή από τις ίδιες μας τις οικογένειες. Αφήνω στην άκρη ΜΜΕ και social media. Εξοικειωνόμαστε από τόσο νωρίς με αυτές τις ιδέες που σχεδόν γίνονται δεύτερη φύση μας, τις υιοθετούμε και ούτε καν το καταλαβαίνουμε. Πολλές φορές μάλιστα πείθουμε τον εαυτό μας πως δε θα μπορούσε τα πράγματα να είναι διαφορετικά. Αυτά που επιθυμούμε να κάνουμε στη ζωή μας, οι στόχοι μας, ο τρόπος που φέρουμε τον εαυτό μας και οι σχέσεις που αναπτύσσουμε με τους άλλους σαφώς και επηρεάζονται από όλα αυτά. 

Για μένα ο μόνος δρόμος είναι να αμφισβητείς συνεχώς αυτά που νομίζεις πως ξέρεις, αυτά που σου έμαθαν για το τι πρέπει να κάνεις επειδή είσαι γυναίκα ή άντρας και να προχωράς σεβόμενος τον εαυτό σου και τους άλλους. Όσο για την άποψη πως το ένοχο νυμφίδιο αποπλάνησε τον αφελή καθηγητή, τη βρίσκω τόσο επιφανειακή, στα όρια του αστείου. Θα ήταν πολύ πιο εύκολη η ζωή αν για κάθε μας επιλογή κατηγορούσαμε τους άλλους, παίρναμε το ρόλο του θύματος και δεν αναλαμβάναμε καμία ευθύνη. Μην ξεχνάμε πως στην ιστορία η Λολίτα είναι δώδεκα χρόνων και ο καθηγητής μεσήλικας. 

- Πώς ορίζεις την τέχνη και από πού αντλείς έμπνευση; 

Δ.Π.: "Δεν ξέρω τι είναι τέχνη. Μου αρέσει όμως κάτι που είχε πει ο Μίλτος Σαχτούρης για την ποίηση που νιώθω ότι είναι πολύ κοντά στον τρόπο που βλέπω εγώ την τέχνη, ότι βοηθά κάποιους ευαίσθητους ανθρώπους να ξεπερνούν τις δυσκολίες αυτής της ζωής." 

 

- Από τί απογοητεύεσαι, τί σε θυμώνει και σε τί ελπίζεις; 

Δ.Π.: "Απογοητεύομαι συνέχεια, ακόμη και για μικροπράγματα. Νομίζω δε θα απαλλαγώ ποτέ από αυτό και το έχω αποδεχτεί. Με θυμώνει η αδικία και με θυμώνουν οι άνθρωποι που για οποιοδήποτε λόγο νομίζουν πως είναι καλύτεροι από τους διπλανούς τους. Εκτός από επικίνδυνους τους βρίσκω και αφόρητα βαρετούς. Επίσης με θυμώνουν οι ντροπιαστικές αμοιβές που παίρνουμε ως ηθοποιοί. Ελπίζω στους ανθρώπους που έχουν το θάρρος της γνώμης τους και σε αυτούς που διαβάζουν ωραία βιβλία και βλέπουν ωραίες ταινίες."

- Υπάρχουν όρια στην πρόκληση και αν ναι πού την οριοθετείς στα πλαίσια μιας καλλιτεχνικής δημιουργίας; 

Δ.Π.: "Το τί βρίσκω εγώ προκλητικό σε σχέση με κάποιον άλλο μπορεί να έχει μεγάλη απόσταση. Είναι μια υποκειμενική διάσταση, ο μόνος που θέτει όρια στον εαυτό του είναι ο ίδιος ο θεατής. Στην καλλιτεχνική δημιουργία τι αποτελεί πρόκληση δηλαδή και τι όχι; Και έχει τελικά καμία σημασία; Σημασία έχει να έχεις κάτι να πεις και να μη φοβάσαι. Υπάρχουν καλλιτέχνες που επιλέγουν την πρόκληση για να σοκάρουν την κοινή γνώμη, να καυτηριάσουν κοινωνικές πραγματικότητες και να συμβάλλουν ίσως έτσι στην κοινωνική αλλαγή. Αυτό με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη. Αν λειτουργούσαν όλοι μέσα στη ζώνη του καθωσπρεπισμού δε θα υπήρχε τέχνη."

- Με δεδομένο ότι ο έρωτας έχει άλλες φορές δημιουργική και άλλες φορές καταστροφική ορμή στη ζωή των ανθρώπων, εσύ πού θα έλεγες ότι έχεις ζήσει περισσότερο μέχρι τώρα, στη φωτεινή ή στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού; 

Δ.Π.: "Νομίζω πως ο έρωτας έχει ούτως ή άλλως και τα δύο. Κάθε ερωτική σχέση έχει και τα δύο, το θέμα είναι ποιο κυριαρχεί τελικά. Θα έλεγα λοιπόν πως έχω υπάρξει περισσότερο σε φωτεινές σχέσεις. Έχω βιώσει και το αντίθετο αλλά ομολογώ πως είναι κάτι που δε θυμάμαι ευχάριστα, ούτε αποζητώ. Με καθιστούν δυσλειτουργική τέτοιες σχέσεις και τις βρίσκω σε βάθος χρόνο εξουθενωτικές. Έμαθα πολλά από αυτές αλλά δεν είναι για πολύ, για μένα τουλάχιστον." 

- Η "Lolita Reversed" δεν είναι η πρώτη παράσταση ποιητικού θεάτρου στην οποία έχεις παίξει. Πόσο δύσκολο είναι για έναν νέο ηθοποιό να υπηρετεί με συνέπεια και επιτυχία αυτό το απαιτητικό είδος τέχνης; 

Δ.Π.: "Όσο δύσκολο είναι νομίζω να υπηρετεί κανείς το θέατρο γενικά. Μπορεί να είναι εξίσου δύσκολο να δουλεύεις ένα απόλυτα ρεαλιστικό κείμενο. Το κάθε είδος έχει τις δυσκολίες του. Ένα ποιητικό κείμενο για παράδειγμα συμπυκνώνει πολλές έννοιες και νοήματα σε πολύ μικρές φράσεις, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μιλάς και ο λόγος σου να μοιάζει ξύλινος, να μην είναι ανθρώπινος, να μην αφορά καθόλου το θεατή αυτό που βλέπει ή να το βρίσκει δήθεν. Είναι πιο δύσκολο να τον κερδίσεις και να βρει σημεία αναφοράς. Αλλά αν τα καταφέρεις, είναι πραγματικά υπέροχο."

- Με τον Χρήστο Καρασαββίδη συνεργάζεστε αρκετά χρόνια και έχεις συμμετάσχει σε πολλές παραστάσεις του. Ποιο είναι το κλειδί αυτής της επιτυχημένης καλλιτεχνικής συνύπαρξης;

Δ.Π.: "Με τον Χρήστο Καρασαββίδη ήμασταν συμμαθητές στο Θέατρο Τέχνης. Τον εμπιστεύτηκα και με εμπιστεύτηκε όταν βγήκαμε από τη σχολή και ανεβάσαμε μόνοι μας τότε την παράσταση Περσινές Βροχές. Ήταν ένα εξαιρετικά καλογραμμένο κείμενο του Χρήστου, ποιητικό και απαιτητικό άρα και μεγάλη πρόκληση για μένα. Ήμασταν τόσο παθιασμένοι και αφοσιωμένοι σε αυτή τη δουλειά, που παρόλο που δεν υπήρχε budget, τεράστια εμπειρία και βοήθεια, φτιάξαμε κάτι τόσο προσωπικό και με τόση αγάπη που δεν υπήρχε περίπτωση να μην συνεργαστούμε ξανά. Ήταν μία εμπειρία που επηρέασε πολύ νομίζω και τους δυο μας. Έχουμε αναπτύξει έναν κώδικα επικοινωνίας πια, που μας βοηθάει πολύ να δημιουργούμε μαζί, ακόμη και όταν οι συνθήκες είναι αντίξοες."

- Παράλληλα με τις παραστάσεις, αυτήν την περίοδο αφιερώνεις το χρόνο σου και στον οργανωτικό τομέα ενός νέου και φιλόδοξου project, του Adapt Festival. Μίλησέ μου λίγο για αυτό, πώς ξεκίνησε ως ιδέα, σε ποιους απευθύνεται και ποιο είναι το όραμα σας ως διοργανωτές. 

Δ.Π.: "Είναι ένα φεστιβάλ που θα λάβει χώρα στο Tempus Verum – Εν Αθήναις το καλοκαίρι, από μέσα Ιούνη μέχρι αρχές Ιούλη. Απευθύνεται σε νέες θεατρικές ομάδες που θέλουν να δείξουν τη δουλειά τους και να δημιουργήσουν. Είναι ένα βήμα για ανθρώπους που μπορεί να μην είχαν την ευκαιρία να κάνουν κάτι τόσο καιρό λόγω συνθηκών. Το βασικό χαρακτηριστικό του είναι ότι όλες οι προτάσεις θα στηρίζονται σε κάποιου είδους διασκευή."

- Η αναξιοκρατία, η ανασφάλεια, τα χαμένα όνειρα και η βία ταλανίζουν τη σημερινή γενιά των τριαντάρηδων, αυτή που χτυπήθηκε πιο σκληρά από όλες στη διάρκεια της κρίσης. Τελικά, πόσο αισιόδοξοι μπορούμε να είμαστε για το μέλλον; 

Δ.Π.: "Δεν ξέρω πόσο αισιόδοξοι πρέπει να είμαστε, ξέρω μόνο ότι πρέπει να διεκδικούμε και να μη γινόμαστε παθητικοί δέκτες συμπεριφορών και καταστάσεων. Η γενιά μας δοκιμάζεται πολύ, βιώνει αμέτρητους εξευτελισμούς στο επαγγελματικό περιβάλλον αλλά είναι μια γενιά που προσπαθεί και θέλω να πιστεύω πως θα τα καταφέρουμε."

Γιάννης Στέλιος Παπαδόπουλος
Email: jskpapadopoulos@gmail.com

 Facebook

 Twitter