Ποιος ο ρόλος της Ελλάδας σε μια Ευρώπη που αλλάζει;

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ

Ευρώπη... Μια πολύπαθη ήπειρος, μια γειτονιά γεμάτη ιστορία, πολιτισμό και ζωτική ανάγκη για ειρήνη. Πραγματικά, αν μου ζητούσαν να περιγράψω σε μια πρόταση την... οικογένεια στην οποία ανήκουμε, θα ήταν η παραπάνω. Ιδιαίτερη έμφαση όμως, θα έδινα στο κομμάτι της ειρήνης. Το μείζον ελάττωμα που έχει ο λαός μας και, δυστυχώς καθώς φαίνεται τελευταία όχι μόνο ο δικός μας, είναι η λήθη. Ξεχνάμε εύκολα. Λησμονούμε πόσους πολέμους έχει υποφέρει αυτή η ήπειρος, πόσα κράτη να βομβαρδίζονται, λαούς να χάνονται και πολιτισμούς να πασχίζουν να μείνουν ζωντανοί. 

Όταν πριν από περίπου μισό αιώνα ξεκινούσαν, μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου με δειλά βήματα, έξι μέλη την εμπορική ένωση άνθρακα και χάλυβα, ούτε ο πιο αισιόδοξος πίστευε ότι σε τόσο μικρό -για ιστορικά μεγέθη- χρονικό διάστημα η ΕΕ θα θεωρούτο μοντέλο για τα υπόλοιπα μέλη του κόσμου. Τα 6 κράτη έγιναν 28 και, από δύο προϊόντα, έφτασε σε σημείο να εμπορεύεται να πάντα. 

Πέρα όμως από το οικονομικό κομμάτι, η Ένωση συστάθηκε για να προασπίσει δυο πολύ βασικές αρχές. Την αρχή της δημοκρατίας και των αξιών της και, παράλληλα, την εδραίωση της ειρήνης στην ήπειρο, ως αναπόσπαστο κομμάτι της κανονικότητας.  Πείραμα δύσκολο, αν αναλογιστεί κανείς την τόσο ισχυρή παρουσία κρατών εντός των τειχών της με προβληματικό παρελθόν (βλ. Γερμανία). Δεν είναι αμελητέο φυσικά, το κομμάτι των ανοικτών συνόρων και της αλληλεγγύης που προωθεί η ΕΕ και πασχίζει να το κάνει πράξη. Και το έχει καταφέρει μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, ώστε όταν η ηγεσία ενός κράτους-μέλους (βλ. Ουγγαρία με Όρμπαν) βαδίζει σε αντιδημοκρατικά μονοπάτια και επιχειρεί να κατακερματίσει την αλληλεγγύη, απειλείται έως και με αφαίρεση βασικών θεσμικών δικαιωμάτων σε ενωσιακό επίπεδο. Είναι ένα πρόσωπο, μια πλευρά αυτή της Ευρώπης, η οποία ήταν αναγκαίο και απαραίτητο να αναδυθεί στην επιφάνεια σε μια τόσο κρίσιμη συγκυρία. 

Παράλληλα όμως με τις κυρώσεις που προβλέπονται να επιβληθούν στην Ουγγαρία, προβληματίζει το γεγονός ότι στην ψήφιση της ενεργοποίησης του άρθρου 7 για το συγκεκριμένο μέλος στην Ολομέλεια του Σεπτεμβρίου, 197 βουλευτές (από τους 751) τάχθηκαν κατά αυτής. Ο αριθμός είναι μεγάλος και προβληματίζει. Είναι πλέον εμφανές ότι οι ακραίες φωνές μέσα στην Ευρώπη βρίσκουν κοινό. Αυτό συμβαίνει διότι, παρ όλη την θετική πορεία συνολικά της ΕΕ στους δείκτες ανάπτυξης, οι οικονομικές ανισότητες στο εσωτερικό των κρατών διευρύνονται ενώ παράλληλα, οι μεταναστευτικές ροές προς την ήπειρο δε φαίνεται να παύουν. 

Τα δυο τελευταία ζητήματα, ήταν πάνω-κάτω αναμενόμενο να συμβούν για τους εξής λόγους: στο οικονομικό κομμάτι, αν δούμε το ζήτημα εν τη γενέσει, οι ηγέτες της Οικονομικής Κοινότητας αποφάσισαν στη δεκαετία του 90' να προχωρήσουν στην καθιέρωση ενός κοινού νομίσματος, χωρίς θεσμικό και πολιτικό υπόβαθρο. Δηλαδή, όπως έχει γράψει και ο καθηγητής ευρωπαϊκών σχέσεων Λουκάς Τσούκαλης στο βιβλίο του "Η δυστυχής Ένωση", επιχείρησαν το θαύμα της άμωμης σύλληψης σε ένα διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Κατά τη γνώμη μου, πείραμα όχι καταδικασμένο να αποτύχει, αλλά σίγουρα μια δοκιμασία που απαιτεί ισχυρές συνεργασίες και άρρηκτους συμβιβασμούς για να μπορέσει να ορθοποδήσει και να εξελιχθεί ανοδικά. 

Όσον αφορά το κομμάτι της μετανάστευσης, πρόκειται για ένα ζήτημα καθαρά γεωγραφικής φύσεως. Δυστυχώς, συνορεύουμε ως Ευρώπη, αλλά και ως Ελλάδα, από τα Ανατολικά με πολύ... ενεργούς πολεμικά γείτονες, ενώ στα Νότια βρίσκονται τα, κατά κάποιον τρόπο, "θύματα" της Παγκοσμιοποίησης. Και οι δύο ομάδες ανθρώπων, θα αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον, πράγμα απόλυτα λογικό και είναι ευνόητο πως η Ευρώπη αποτελεί ιδανικό μέρος και λόγω απόστασης και λόγω ανάπτυξης, παιδείας κλπ. Έχει όλο το "Δυτικό πακέτο". 

Στόχος είναι να συσταθεί ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός πολιτικής προστασίας και άμυνας ο οποίος θα διαχειρίζεται με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από τη σημερινή τέτοιου είδους φαινόμενα. Υπερασπιζόμενος τα ανοικτά σύνορα και με πρωταρχικό γνώμονα την ισόποση κατανομή πληθυσμού στα κράτη-μέλη ανάλογα με τη δυναμική τους.

Τι πρέπει να συμβεί όμως για να κάνουμε την Ευρώπη πιο αποτελεσματική και θετικότερα αποδοτική προς τη χώρα μας, αρχικά και, εν συνεχεία, σε όλα τα κράτη μέλη; Να σταματήσουμε να την αντιμετωπίζουμε ως "την κότα με τα χρυσά αυγά". Την τακτική αυτή τη δοκιμάσαμε. Επιδοτήσεις, προγράμματα, χρηματοδοτήσεις. Δισεκατομμύρια ευρώ που σίγουρα δεν επενδύθηκαν σωστά και το αποτέλεσμα ήταν σκληρή δημοσιονομική προσαρμογή και φτωχοποίηση. Σε αυτό το κομμάτι όμως δεν φταίνε αποκλειστικά οι εταίροι μας. Αν θέλουμε να αλλάξει η Ευρώπη, που σίγουρα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, οφείλουμε να αλλάξουμε εμείς πρώτα. Να γίνουμε επιτέλους αυτό το ευρωπαϊκών προδιαγραφών κράτος που παλεύουμε από τα τέλη του 19ου αιώνα. Ένα κράτος δημοκρατικό, με ισχυρή και δίκαιη νομοθετική εφαρμογή, με γνώμονα την αλληλεγγύη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, χωρίς διακρίσεις που αναπτύσσεται μέσα από μια διαρκώς εξελισσόμενη οικονομική ευμάρεια. 

Η επιτυχία του ευρωπαϊκού πειράματος είναι υπόθεση όλων μας. Και πρέπει να δουλέψουμε γι'αυτό, πάνω σε αυτό.  

Γιώργος Αναγνώστου