Οι ομόκεντροι κύκλοι

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΙΑΚΩΒΟΣ ΣΙΑΝΟΥΔΗΣ

Κάθε άνθρωπος ζει και αναπνέει μέσα σε ένα σύστημα σχέσεων. Στο σύστημα των σχέσεων στο οποίο μεγάλωσε και βαφτίστηκε. Δύο σύντροφοι, δεν είναι ποτέ μόνο δύο. Είναι ο ένας, ο άλλος, αλλά και η αλληλεπίδρασή τους – αυτό που συμβαίνει μεταξύ τους δηλαδή.  

Τα μαθηματικά είναι καθαρή λογική. Εκεί, 1+1 κάνει 2. Όμως, από τη στιγμή που θα αθροιστούν, αυτό το 2 μπορεί να χωριστεί σε ενάμιση και μισό, σε τέσσερα τέταρτα και ούτω καθεξής. Διαφέρει ποιοτικά, δηλαδή, από τα μέρη που το συνέθεσαν. Και είναι η διαφορά αυτή που ονομάζεται σχέση. Η άλλη διάσταση στην οποία δύο υπάρχουν και δρουν, έξω από την υποκειμενικότητά τους. Αυτή που προσδίδει μια άλλη ιδιότητα στην ατομικότητά τους, αυτή που δεν μπορεί να εξηγηθεί με τη λογική, αλλά μπορεί να βιωθεί με το συναίσθημα. Αυτή που χαρακτηρίζει τα μέρη της. Η γεύση που αναδύεται όταν δύο υλικά αναμειγνύονται. Αυτή η γεύση, ονομάζεται σχέση. 

Μέσα στη σχέση, όταν μου ζητάς να σε φροντίσω, μου ζητάς να γίνω μητρικός απέναντί σου. Κι εγώ θα κοιτάξω μέσα μου να δω τι έχω μάθει ότι είναι φροντίδα, να δω πώς φρόντισαν εμένα, και θα σου δώσω. Κι αν σου ταιριάζει ο τρόπος μου, αυτό θα είναι ευτυχές. Όταν μου ζητάς να σε υπερασπιστώ, να σε προστατέψω, μου ζητάς να γίνω πατρικός. Κι εγώ θα κοιτάξω πάλι μέσα μου, να δω τι είναι η ασφάλεια, τι έκανε εμένα ασφαλή – κι αν υπήρξα ποτέ – και εάν βρω κάτι, θα σου δώσω. Κι αν αυτό που σου δώσω σου ταιριάξει, θα υπάρξει ευτυχία. Αν όχι, θα οδηγηθούμε στη σύγκρουση. 

Η σχέση, λοιπόν, είναι ένα τρίτο πρόσωπο που ζει και αναπνέει ανάμεσα από το ζευγάρι. Ένα βρέφος. Και κάθε άνθρωπος, κουβαλώντας τη σχέση με τους γονείς του, κουβαλάει και από ένα τέτοιο παιδί. Φανταστείτε, λοιπόν, όταν αυτά τα δύο παιδιά βρεθούν σε ένα δωμάτιο και αρχίσουν να ζητούν να ικανοποιηθούν οι ανάγκες τους. Και θα το κάνουν με τον ίδιο ακατανόητο τρόπο που κάνει ένα μωρό. Η γλώσσα του ενός δεν θα είναι αντιληπτή στον άλλο. 

Και εκεί είναι που χρειάζεται να τεντώσω τα αφτιά μου καλά για να κάνει ένα βήμα μπροστά η σχέση. Όπως η μάνα, που στο κλάμα του παιδιού ανταποκρινόταν χωρίς να γνωρίζει ακριβώς τι αφορούσε. Ερχόταν. Η καλή μάνα. Δοκίμαζε να μας ταΐσει. Εάν δεν ησυχάζαμε, δοκίμαζε να μας αλλάξει, να μας αγκαλιάσει, να μας φροντίσει, να ασχοληθεί μαζί μας. Δοκίμαζε, μέχρι το κλάμα να αποκτήσει ένα νόημα. 

Μέχρι να γίνει, από ήχος, λέξη. Έτσι ακριβώς είναι και στον κόσμο των ενηλίκων. Αυτό που μου ζητάς δεν είναι κατανοητό γιατί, πολύ απλά, δεν θα μπορούσε να είναι αφού μεγαλώσαμε με διαφορετικά νοήματα. Το πώς σε αγαπάω, είναι αποτέλεσμα του πώς με αγάπησαν πριν σε γνωρίσω. Το πώς με φροντίζεις, με προσέχεις, μου θυμώνεις, είναι αποτέλεσμα του πώς σε φρόντισαν, πρόσεξαν και θύμωσαν πολύ πριν έρθω στη ζωή σου. 

Αξίζει, λοιπόν – για εμένα πάνω απ’ όλα – να το συνειδητοποιήσω. Να καταλάβω ότι δεν μπορείς να με κατανοήσεις μαγικά. Όχι. Αυτό δεν είναι σχέση. Αυτό είναι μια φαντασία. Στην θεραπεία αυτό έρχεται πάντα. Η ίδια η ψυχοθεραπεία είναι ένα άλλο τρίτο πρόσωπο, ένα βρέφος, ανάμεσα από τον αναλυτή και τον θεραπευόμενο και αυτό το βρέφος ταΐζεται με δύο κουτάλια για να μεγαλώσει. Σε αντίθετη περίπτωση, θα μεγαλώσει άσχημο, όχι με τη έννοια του κάλλους, αλλά με την έννοια της έλλειψης του σχήματος. Και όσο κάτι δεν θα γνωρίζει με τι μοιάζει, δεν θα έχει και αίσθηση​ για τον εαυτό του. 

Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας, περνάει μέσα σε αυτή την έννοια της έλλειψης. Περνάει δίχως να το αντιληφθούμε. Επιλογές που μπορεί να έχουμε κάνει και μετά από καιρό αναρωτηθήκαμε για αυτές. Δεσμοί που μπορεί να μας ταλαιπώρησαν και μας άφησαν ένα παράπονο. Η ζωή μας είναι η μάχη που δίνει το ασυνείδητό μας να αναγνωριστεί. Να γίνει συνειδητό. Να ζήσει έξω από τη φυλακή της ενοχής. Κι εμείς, από φόβο, του το αρνούμαστε. Κι όσο του αρνούμαστε, τόσο κλαίει πιο δυνατά. 

Όσο δεν το κάνω αυτό, περπατάω μέσα σε ομόκεντρους κύκλους με τον εαυτό μου. Δεν θα αγγίξουμε ποτέ ο ένας τον άλλο, δεν θα υπάρξει σημείο επαφής, και όσο δεν θα αγγιζόμαστε, τόσο δεν θα καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο και θα πολεμάμε. Θα είμαστε αντίπαλοι, εχθροί στο ίδιο σώμα και, φυσικά, αυτό θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στον σύντροφό μου και τη μεταξύ μας σχέση. 

Όσο με πολεμάω, θα πολεμάω και τον άλλο. Όσο δεν με καταλαβαίνω, τόσο δεν θα καταλαβαίνω κι εσένα. Όσο μου θυμώνω, τόσο θα σου θυμώνω. Και, όσο θα αισθάνομαι έτσι, τόσο θα ψάχνω και κάποιον να μου το επιβεβαιώσει. Να μου δώσει πρόσφορο έδαφος για την σύγκρουσή μου. Μα, γιατί να το επιλέγω αυτό; Γιατί να είμαι σε μία άρνηση με τον εαυτό μου; Γιατί ενώ ακούω τη φωνή του, δεν της απαντάω; Γιατί είναι πιο εύκολο να επαναλάβω την παιδική μου κασέτα, παρά να αποφασίσω και να την ξηλώσω από το κασετόφωνο. Γιατί, αν και μέσα από μεγάλο ψυχικό κόστος, διατηρεί ζωντανές τις πρωτόλειες φιγούρες της ζωής μου από τις οποίες αισθάνομαι ακόμα εξαρτημένος κι ας μην το γνωρίζω. Το γνωρίζει το ασυνείδητό μου για μένα. 

Αυτή είναι και η πιο βαθιά αντίσταση στο να θεραπευτώ. Ο αποχωρισμός. Το ότι χρειάζεται να ξεχορταριάσω τον κήπο της ψυχής μου. Όπως ένας καλός κηπουρός. Να ξεκινήσω από το πρωί με όρεξη, να λερώσω τα χέρια μου στις λάσπες, να έρθω σε επαφή με το χώμα, να φυτέψω τον καρπό και να κάνω υπομονή στις μεγάλες βροχές και στις περιόδους ξηρασίας. Να κανω υπομονή γιατί και εγώ και ο εαυτός μου χρειαζόμαστε χρόνο για να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλο. 

Η θεραπεία μου βρίσκεται στη σχέση, όλα βρίσκονται στη σχέση. Κι η σχέση για να γίνει, από εξάρτηση, χειραφέτηση, χρειάζεται δέσμευση και υπομονή.

* Ο Ιάκωβος Σιανούδης είναι Bsc-ψυχοθεραπευτής και επιστημονικός συνεργάτης του ιστοτόπου www.psychorropia.gr

 E-mail: iakovos.sianoudis@gmail.com