Πρότυπα όχι και τόσο... πρωτότυπα

ΓΡΑΦΕΙ Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΗ 

Στερεότυπα, φαινομενική αντρική ανωτερότητα, φαλλοκρατία. Έννοιες που ίσως θεωρούνται από πολλούς γραφικές, μια και «εν έτει 2020 δε δύνανται να υφίστανται». Είναι όμως στ’ αλήθεια έτσι; 

Ζούμε σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, με τα προβαλλόμενα πρότυπα αυτής να υποτάσσουν το γυναικείο φύλο και να το υποβαθμίζουν. Μπορεί, εν συγκρίσει με το παρελθόν, να έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος στον εν λόγω τομέα, ωστόσο αυτό δεν είναι αρκετό. Τουναντίον, η ευρύτερη εξέλιξη, ιδίως η τεχνολογική, συμβάλλει στη δημιουργία μιας τιτάνιας ψευδαίσθησης προόδου –σε όλους τους τομείς- και διαλλακτικότητας. Με άλλα λόγια, επιτρέπουμε στα τεχνολογικά επιτεύγματα να θεωρηθούν βασικά δείγματα μια ευρύτερης ανόδου, εθελοτυφλώντας και καλύπτοντας μια πλειάδα στερεοτύπων και υπεραπλουστευμένων αντιλήψεων. Εντούτοις, το πέρασμα των αιώνων, δεν αρκεί από μόνο του να διαλύσει τα βαθιά ριζωμένα κοινωνικά πρότυπα, γι’ αυτό και η συλλογική προσπάθεια φαντάζει επιτακτική. 

Αρχικά, θα ήταν ωφέλιμο να επισημανθεί πως ο σεβασμός προς το ανδρικό ή το γυναικείο φύλο, δε σημαίνει αυτομάτως πατριαρχία ή μητριαρχία, αντίστοιχα, παρ’ όλο που πολλοί συνδέουν με μια αιτιώδη σχέση τις προαναφερθείσες έννοιες. Πατριαρχία ή μητριαρχία, υφίσταται στην ακριβώς αντίθετη περίπτωση, δηλαδή όταν απουσιάζει ο σεβασμός, δίνοντας τη θέση του σε αισθήματα υπεροχής του ενός ή του άλλου, αγνοώντας την πιθανότητα μιας αρμονικής συμβίωσης, χωρίς διόλου διακρίσεις και ανισότητες. Πρωταρχικό μέλημα της κοινωνίας, δε θα έπρεπε να αποτελεί η προώθηση και διαιώνιση στερεοτυπικών πεποιθήσεων, αλλά η διάδοση της ισότητας και η επισήμανση της υπέρμετρης αξίας του σεβασμού και της ισονομίας! 

Ένα από τα επικρατούντα στοιχεία, που αιτιολογούν τον χαρακτηρισμό της σύγχρονης κοινωνίας ως «ανδροκρατούμενη», είναι η ίδια η ελληνική γλώσσα. Για παράδειγμα η χρήση του «οι» τόσο στο θηλυκό, όσο και στο αρσενικό γένος, όταν αυτά βρίσκονται σε πληθυντικό αριθμό. Οίκοθεν νοείται, πως το «οι» -απ’ τα αρχαία ελληνικά ακόμη-, αντιστοιχεί στον πληθυντικό του αρσενικού γένους. Για το θηλυκό, υπήρχε το άρθρο «αι», το οποίο πλέον έχει αντικατασταθεί. Και μια που γίνεται λόγος για άρθρα, πτώσεις και γένη, αξίζει να αναφερθεί και η δοτική (πτώση των αρχαίων ελληνικών), που τόσο στον ενικό, όσο και στον πληθυντικό αριθμό, σε πολλές περιπτώσεις το αρσενικό με το ουδέτερο ταυτίζονται! Επιπροσθέτως, όταν σε μία πρόταση υπάρχουν πάνω από ένα υποκείμενα, το κατηγορούμενο αυτών θα είναι αρσενικού γένους. Παρ’ όλ’ αυτά, υπάρχουν ακόμη πιο τρανταχτές αποδείξεις της επικρατούσας φαλλοκρατίας στη γλώσσα, όπως ποικίλες λέξεις, που συνδέουν τη δύναμη, το σθένος και την ισχύ με τον άνδρα, όπως το τροπικό επίρρημα «αντρίκεια», που υπονοεί πως η αρμόζουσα συμπεριφορά ενός άντρα, συνοδεύεται από θάρρος, σθένος και αποφασιστικότητα. Εν αντιθέσει με τη «γυναικεία κλάψα», ένα λεκτικό σύνολο που πολλοί έχουν δημιουργήσει είτε ακούσια είτε εκούσια. 

Εξάλλου, άλλο «κλάψα» κι άλλο «θρήνος», σωστά; Η πρώτη αποδίδεται στη γυναίκα, ενώ η τελευταία, γεμάτη μεγαλοπρέπεια, είναι γένους αρσενικού. Κι όταν συνδεθεί με το γυναικείο φύλο, ταυτοχρόνως αποκτά άλλη υπόσταση και μετατρέπεται σε μιζέρια, ανημποριά κι αδυναμία. 

Κι αν θεωρήσει κανείς τα προαναφερθέντα τυχαία, υπάρχουν μυριάδες τεκμήρια που μπορούν να αιτιολογήσουν –αλλά όχι να δικαιολογήσουν- τη θέση αυτή. Ότι δηλαδή, ο σεξισμός διέπει την κοινωνία, συναινώντας στην αέναη αναπαραγωγή του μισογυνισμού. 

Λόγου χάριν, τα επαγγέλματα. Ακόμη και σήμερα, οι ανώτερες θέσεις, όπως οι διευθυντικές, συνηθίζεται να θεωρούνται πιο ταιριαστές για έναν άνδρα, με την κοινωνία να καθιστά το φύλοκριτήριο διάκρισης και επιλογής για την απόκτησή της. Συνεπώς, και αιτία απόρριψης ενός ατόμου, ανεξαρτήτως των δεξιοτήτων και του τρόπου άσκησης του εκάστοτε αντικειμένου. Ακόμη, σχετικά με τον επαγγελματικό τομέα, δεν είναι διόλου απίθανο να υπάρξουν περιπτώσεις εργοδοτών, που θα αρνηθούν να προσλάβουν μια γυναίκα, θεωρώντας δεδομένο ότι στην πορεία θα μείνει έγκυος. Εκτός από την ίδια την προαναφερθείσα πεποίθηση (ότι η γονιμοποίηση έχει φτάσει να αποτελεί λογική απόρροια της γυναικείας φύσης και να θεωρείται αυτοσκοπός και μέλημα της κάθε γυναίκας για την ολοκλήρωσή της –υπαινιγμός πως έκτοτε είναι ανολοκλήρωτη-), σεξιστική είναι και η ίδια η πράξη, η οποία ουσιαστικά υπαγορεύει και υποδεικνύει στη γυναίκα τί «πρέπει» να κάνει για να αποκτήσει μια εργασιακή θέση, προσθέτοντας ένα επιπλέον κριτήριο πρόσληψης, για τον γυναικείο πληθυσμό. 

Με αφορμή την «Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας», κρίνεται άξια η συνειδητοποίηση της επικρατούσας ανδροκρατίας, μια και μόνο τοιουτοτρόπως μπορεί να επέλθει η ανατροπή της. Σκοπός δεν είναι η γυναικεία υπεροχή, αλλά η πολυπόθητη ισότητα, η οποία δύναται να επιφέρει κοινωνική ευημερία, ανέλιξη και πρόοδο. Ο σεβασμός προς τον συνάνθρωπο, ανεξαρτήτως φύλλου και άλλων "κριτηρίων διάκρισης", προϋποθέτει σεβασμό στην ίδια την ανθρώπινη φύση. Η στέρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θεωρείται εγκληματική, με την απραξία να φαντάζει συνένοχος. Ας συμβάλουμε συλλογικά στην ανατροπή των υποδαυλισμένων στερεοτύπων, που συνδράμουν στη γυναικεία υποταγή, όχι ως «δώρο στη γυναίκα», αλλά ως δώρο στην κοινωνία πρωτίστως και δευτερευόντως στον εαυτό μας. Εξάλλου, η κοινωνική ευημερία και η ισορροπία, είναι δείγματα ενός συνόλου που σκέφτεται και συνδράμει ενεργά το κοινό καλό. Η αρωγή όλων κρίνεται βαρυσήμαντη, μια και η ύπαρξή της αποτελεί το μοναδικό «αντίδοτο» της νοσηρής πορείας, που –με απελπιστική κανονικότητα- φαίνεται να ακολουθεί η κοινωνία. 

Ας συνειδητοποιήσουμε, λοιπόν, πως δεν είναι το κλάμα αυτό που αποτελεί δείγμα δειλίας και ανημποριάς, όπως προβάλλεται κοινωνικά κατά κόρον, αλλά ο συμβιβασμός και η επιμονή σε παθογόνες καταστάσεις, που μας καθηλώνουν στη δικαιολογία του «αναπόφευκτου».

Κωνσταντίνα Αρχοντούλη