Η αντιμετώπιση της χειραγώγησης δια..χειρός μας

ΓΡΑΦΕΙ Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΗ 

Κατάθλιψη, άγχος, δυσφορία. Είναι πλέον γεγονός, πως τα προαναφερθέντα μαστίζουν στις μέρες μας, με κοινό παρανομαστή όλων τον αρνητισμό, που συνεπάγεται την ελλιπή όρεξη για ζωή. Πώς μπορεί άραγε να εξηγήσει κανείς τον τιτανομέγιστο αριθμό ατόμων, που ταλανίζονται από ψυχικές νόσους και διαταραχές; Και ποιος είναι πραγματικός υπαίτιος μιας εσωτερικής σύγκρουσης, που αναδύεται σε καταστροφή; 

Δε θα μπορούσε κανείς να παραβλέψει την κοινωνία, με τα προβαλλόμενα πρότυπά της, να διεισδύουν στις σκέψεις μυριάδων ανθρώπων. Τα κοινωνικά «πρέπει», έχουν φτάσει να αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση, για να ενταχθεί κανείς στο κοινωνικό σύνολο. Η ανάγκη των ανθρώπων να γίνουν αποδεχτοί και αρεστοί, φαντάζει αδήριτη. Έτσι, ο καθείς είναι σε θέση να υποβάλλει τον εαυτό του σε διαδικασίες υιοθέτησης συμπεριφορών, που πιθανότατα μήτε τον ικανοποιούν, μήτε και τον εκφράζουν. Ως απότοκο, καταλήγει έρμαιο μιας αέναης προπαγάνδας, εξυπηρετώντας διαφόρων ειδών σκοπιμότητες. Ετεροκατευθύνεται και χειραγωγείται από τα επικρατούντα προβαλλόμενα πρότυπα, μη διστάζοντας να θυσιάσει την προσωπικότητά του, στο βωμό της κοινωνικής αποδοχής. 

Η ανθρώπινη αντιμετώπιση των στερεοτύπων, όπως αυτά προβάλλονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, φαντάζει θλιβερή. Ωστόσο, μπορεί η κοινωνία να συμπεριφέρεται «σκάρτα», και προπάντων χρησιμοθηρικά, μα ευθύνη για το πόσο μεγάλη –ή μικρή αντίστοιχα- θα είναι η επιρροή της, φέρει το ίδιο το άτομο. Κοινώς, το ίδιο το άτομο οφείλει να προστατέψει τον εαυτό του, όντας σε θέση να μην εγκαταλείψει τις πνευματικές και ηθικές του αξίες, προς εξυπηρέτηση συμφερόντων, που απώτερο σκοπό έχουν να το βλάψουν. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μένει αδιάλλακτο και ανέτοιμο να δεχθεί οτιδήποτε νέο και πρωτοπόρο, μα ενδείκνυται να εντοπίσει τη λεπτή γραμμή, ανάμεσα στην έννοια της διαλλακτικότητας και της ευκολοπιστίας. Μόνο τότε θα κατορθώσει να ευτυχίσει, κάνοντας πράγματα που του αναλογούν, το ικανοποιούν και το εκφράζουν, όχι από υποχρέωση, αλλά από επιλογή. Εξάλλου, μόνο υπό αυτές τις συνθήκες θα μπορεί να γίνεται λόγος για ουσιαστική δημοκρατία, μια και ο καθείς θα είναι πραγματικά –και όχι φαινομενικά όπως είθισται- ελεύθερος και ανεξάρτητος, άρα και πραγματικά υπεύθυνος των επιλογών και των ενεργειών του. Ας δικαιώσουμε, λοιπόν, την πολυπόθητη έννοια της δημοκρατίας, δικαιώνοντας συνάμα, τους ίδιους μας τους εαυτούς. 

Μπορεί να ακούγεται απλό, ωστόσο είναι ιδιαίτερα σύνθετο και απαιτητικό, το να κατορθώσεις να παραμείνεις αναλλοίωτος, μπροστά στις απαιτήσεις του κοινωνικού «φαίνεσθαι». Προαπαιτεί δύναμη ψυχής και χρειάζεται γερό στομάχι για να αντέξει κανείς τα βαρύγδουπα λόγια όλων όσων κατακρίνουν τη διαφορετικότητά σου. Διότι το να μη συμβαδίζει κανείς με τα προβαλλόμενα πρότυπα και να μην επιβεβαιώνει τα πανάρχαια επικρατούντα στερεότυπα, θεωρείται κατακριτέο, μισητό και ,κατά συνέπεια, άξιο χλευασμού και κοροϊδίας. Η ετερότητα, όπως και η ιστορία έχει αποδείξει άλλωστε, δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως κάτι «φυσιολογικό» από την κοινωνία, γι’ αυτό και πρέπει να αποβάλλεται από αυτήν, ως ένα επικίνδυνο μίασμα, που απειλεί τη συνοχή και την ευρυθμία της.

Ο λόγος; Μα είναι απλό! Αρκεί να σκεφτεί κανείς, πως ένας ανομοιόμορφος πληθυσμός, αποτελούμενος από ανθρώπους έτοιμους να δράσουν –άρα και να αντιδράσουν- προς υπεράσπιση της δικαιοσύνης και της ένστασης απέναντι στην καταπάτηση των δικαιωμάτων και την προώθηση ιδιοτελών συμφερόντων, είναι δύσκολο, έως και ακατόρθωτο, να χειραγωγηθεί από κυβερνήσεις και εν γένει ανθρώπους που κατέχουν υψηλόβαθμες θέσεις στην εξουσία.

Για τους τελευταίους, είναι σαφώς ευκολότερο να ετεροκατευθύνουν μια μάζα ανθρώπων, χωρίς διόλου κρίση και οξυμένες διανοητικές ικανότητες. Τέτοιοι άνθρωποι, αδυνατούν να αντιδράσουν. Δέχονται παθητικά οποιαδήποτε κοινωνική προβολή, που παρουσιάζεται ως ορθή, μη έχοντας τη δυνατότητα να διακρίνουν «τί, πώς, γιατί και από ποιους» προωθείται. Με αυτόν τον τρόπο, η ανθρωπότητα μετατρέπεται σε μια ευκόλως χειραγωγίσιμη μάζα, αποτελούμενη από άτομα που συμβιβάζονται, αδιαφορώντας εμφανώς για το κοινό καλό και την εξέλιξη του κοινωνικού συνόλου. 

Συνεπώς, μπορεί να υπάρχουν κανόνες-προϋποθέσεις για την κοινωνική ένταξη των ατόμων, δύναται όμως ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά –και κατ’ επέκταση συλλογικά- να αποδεσμεύσει την πολιτεία από μια προδιαγεγραμμένη καταστροφή, που φαίνεται έως τώρα να υποκινείται με τρομακτική ακρίβεια, στηρίζοντας τον κορμό της στην αδιαφορία, τον συμβιβασμό και την αδράνεια των μελών της.

Με επιμονή, θέληση και προσπάθεια, η γυναίκα θα πάψει να είναι «μόνο για την κουζίνα», ο άντρας θα σταματήσει να είναι ο μοναδικός αρμόζων ανάληψης διευθυντικών και επιχειρηματικών καθηκόντων (μόνο και μόνο λόγου του φύλλου και όχι απαραιτήτως των δεξιοτήτων που διαθέτει) και το τελευταίο μοντέλο αυτοκινήτου, ρολογιού, κινητού, δε θα αποτελεί πια κριτήριο διάκρισης των ατόμων. Οι άνθρωποι θα πάψουν να είναι απλά ένας αριθμός (ηλικία, κιλά, εισόδημα) και θα δοθεί προτεραιότητα στο θησαυρό του εσωτερικού κόσμου, και όχι του εσωτερικού του πορτοφολιού. Μόνο έτσι θα επέλθει ευημερία σε ολάκερη την κοινωνία. Με την εξίσωση των ανθρώπων, να συνεπάγεται την ίση αντιμετώπισή τους. Και ολοκληρώνοντας, μια μικρή υπενθύμιση: Προκειμένου να κατανοήσει κανείς πως είμαστε όλοι ίσοι, χρειάζεται να αναγνωρίσει και να αποδεχτεί –επιτέλους!- πως δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Έτσι θα καταφέρει να σεβαστεί τον συνάνθρωπο, έχοντας πρωτίστως αποδεχθεί τον εαυτό του. 

Κωνσταντίνα Αρχοντούλη