Η κρίση του κορωνοϊού και η ανάγκη για μία Συνθήκη επανίδρυσης της ΕΕ

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το σχέδιο Next Generation EU που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως αντίδοτο στην πρωτόγνωρη οικονομική κρίση που προκαλεί η πανδημία, είναι σηματοδοτεί μία ιστορική στιγμή για την Ένωση. Το πρωτοφανές ποσό των 750 δισ., ο ενισχυμένος κοινοτικός προϋπολογισμός ύψους 1,85 τρισ. ευρώ για το 2021-2027, η αμοιβαιοποίηση του χρέους, ο δανεισμός εκ μέρους των κρατών μελών της ίδιας της Επιτροπής από την αγορά και η αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας είναι τομές που μέχρι πριν λίγο καιρό φαίνονταν αδιανόητες. 

Ακόμη και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού προτείνεται να διανεμηθεί κυρίως υπό την μορφή επιδοτήσεων και όχι δανείων δείχνει ότι κάτι διδάχθηκε η ΕΕ αλλά και η Γερμανία από την καταστροφική διαχείριση της κρίσης χρέους του 2010. Βέβαια πολλά μένουν να οριστικοποιηθούν στις, κατά πάσα πιθανότητα, δύο Συνόδους Κορυφής του Ιουλίου, όπου Αυστρία, Σουηδία, Ολλανδία και Δανία, γνωστοί και ως "4 φειδωλοί", αναμένεται να συνεχίσουν να φέρουν αντιρρήσεις ζητώντας δάνεια και αιρεσιμότητες αντί επιχορηγήσεων. Με δεδομένη όμως την κρισιμότητα της περιόδου που ζούμε, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι από σήμερα ξεκινά επίσημα η γερμανική προεδρία της ΕΕ, πιθανότατα θα βρεθεί κάποια θετική, συμβιβαστική λύση. 

Αν κάτι πάντως συνειδητοποίησε ή τουλάχιστον οφείλει να έχει συνειδητοποιήσει η Ένωση από τις δύο κρίσεις της τελευταίας δεκαετίας, είναι ότι σε ένα παγκόσμιο πολυπολικό σύστημα ανισορροπιών, πόσο μάλλον σε ένα μπλοκ 27 κρατών, καμία χώρα όσο ισχυρή κι αν είναι δεν μπορεί να ανταπεξέλθει μόνη της στις πολύπλευρες προκλήσεις. Υπό αυτήν την έννοια η ΕΕ οφείλει να εξετάσει σοβαρά μία Συνθήκη επανίδρυσής της μέσα από την οποία θα απαντά με όραμα, σχέδιο και αλληλεγγύη σε συγκεκριμένα αιτήματα των καιρών. 

Προς αυτήν την κατεύθυνση η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, με την οποία η ΕΕ φιλοδοξεί να καταστήσει την Ευρώπη ως την πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο έως το 2050, αποτελεί μία σημαντική βάση για την ανάδειξη του ρόλου της ως παγκόσμιας και πρωτοπόρου δύναμης. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για την ψηφιακή μετάβαση μέσω της οποίας θα διοχετευθούν τα επόμενα χρόνια τεράστια κεφάλαια σε τομείς από την αγροτική παραγωγή και την βιοοικονομία μέχρι την Τεχνητή Νοημοσύνη, την έρευνα και τις μεταφορές. Όλα αυτά όμως αν και απαραίτητα, δεν αρκούν. Η πραγματική ισχυροποίηση της ΕΕ θα επέλθει όταν η ένωση πάρει σάρκα και οστά σε τρεις τομείς: οικονομία, εξωτερική πολιτική και άμυνα και κοινωνικό κράτος. 

Πρώτα από όλα λοιπόν πρέπει επιτέλους να επιτευχθεί η οικονομική και όχι απλώς η νομισματική ένωση, την οποία έφερε ο ερχομός του ευρώ. Με άλλα λόγια, ζητήματα-ταμπού όπως η τραπεζική ένωση, η άσκηση κοινής οικονομικής πολιτικής με τις συνεπακόλουθες βέβαια διαφοροποιήσεις ανά κράτος-μέλος αλλά με κοινό Υπουργείο Οικονομικών και Ανάπτυξης, η ενίσχυση του κράτους σε ένα ρόλο υποστηρικτικό προς την οικονομία, πρέπει επιτέλους να τεθούν επί τάπητος. Ειδικά ως προς το οικονομικό μοντέλο, η Ευρώπη οφείλει να προκρίνει ένα πρότυπο το οποίο από την μία δεν θα αφήνει την επιχειρηματική και οικονομική δραστηριότητα στο έλεος των αχαλίνωτων αγορών, από την άλλη όμως θα είναι απέναντι σε κάθε είδους προστατευτισμό ο οποίος το μόνο που τελικά γεννά είναι η ενίσχυση του εθνικισμού με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οι ελαστικές μορφές εργασίας και οι μισοί μισθοί μπορεί εν μέσω πρωτοφανούς κρίσης να είναι μία λύση έκτακτης ανάγκης για αρκετές επιχειρήσεις που βρίσκονται μεταξύ απολύσεων και λουκέτου, όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν σύγχρονος μοχλός οικονομικής ανάπτυξης σε ένα πλαίσιο υγιούς παραγωγικού μοντέλου. Αλλιώς το Μπαγκλαντές θα είχε το πενταπλάσιο ΑΕΠ. 

Ως προς την εξωτερική πολιτική και την άμυνα τα πράγματα είναι αρκετά πιο περίπλοκα καθώς σε αυτό το πεδίο υπάρχουν πολλαπλά και συχνά αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα μεταξύ των κρατών μελών. Όμως η νέα εποχή που διανύουμε, με την βαθμιαία απόσυρση των ΗΠΑ από το παγκόσμιο γίγνεσθαι, την άνοδο της Κίνας, την έκρηξη του μεταναστευτικού/προσφυγικού, την ενίσχυση περιφερειακών αυταρχικών παικτών στην ίδια τη γειτονιά της Ευρώπης όπως η Ρωσία και η Τουρκία, βάζει νέα δεδομένα στο τραπέζι. Η υπόθεση της Λιβύης στην οποία Ρωσία και Τουρκία κάνουν το δικό τους παιχνίδι στο μαλακό υπογάστριο της Ευρώπης, η επιχείρηση-φιάσκο IRINI που αδυνατεί να ελέγξει την τήρηση του εμπάργκο όπλων στην περιοχή και η ακραία συμπεριφορά Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο, ενδεχομένως να είχαν διαφορετική εξέλιξη αν υπήρχε μία ηχηρή και ενιαία απάντηση από την ΕΕ. Μία Ένωση με ξεκάθαρη εξωτερική πολιτική και άμυνα που ό,τι λέει το εννοεί. Είναι τουλάχιστον αστείο να μιλάμε για μία Ευρώπη παγκόσμιας επιρροής και για το ρόλο και το λόγο που διεκδικεί ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις, εάν αδυνατεί να παρέμβει στην ίδια τη γειτονιά της. 

Τέλος μία εξίσου σημαντική πτυχή, η οποία αναδείχθηκε ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα με την κρίση του COVID-19, είναι ο ρόλος του κοινωνικού κράτους και των δημοσίων υποδομών. Η Ευρώπη έχει στο DNA της το κοινωνικό κράτος, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς της και χάρη σε αυτό κατάφερε να θεωρείται “το καλύτερο μέρος για να ζεις”. Γι’ αυτό και επιβάλλεται να συνεχίσει να στηρίζει έμπρακτα τον δημόσιο χαρακτήρα της υγείας, την πρόνοιας και της κοινωνικής προστασίας ως ανάχωμα στις ανισορροπίες,  στο ρατσισμό και στην περιθωριοποίηση. Αποτελεί μονόδρομο προς την ευημερία όλων και όχι απλώς των λίγων και εκλεκτών. 

Η προοπτική της δημιουργίας των "Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης" που αντιμετωπίζεται διαχρονικά ως μία ρομαντική ιδέα ακόμη και ως προβληματική για την συνοχή της ΕΕ, στον σημερινό ιδιαίτερα περίπλοκο και πολυπολικό κόσμο, αποτελεί ενδεχομένως την μόνη λύση όχι μόνο ευημερίας αλλά και επιβίωσης. Είναι προς το συμφέρον όλων. Με την κρίση του κορωνοϊού έγιναν για πρώτη φορά σημαντικά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, ακόμη κι αν αυτά προέκυψαν από "ατύχημα", κάτι σύνηθες άλλωστε στην πορεία εξέλιξης της ΕΕ. Η "Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης" αποτελεί μία χρυσή ευκαιρία. Ας μην χαθεί και αυτή.

Γιάννης Στέλιος Παπαδόπουλος
Email: jskpapadopoulos@gmail.com

 Facebook

 Twitter