Αύξηση της διακρατικής καταστολής των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελούν βασικό πυλώνα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου και δεν προστατεύονται επαρκώς, αναφέρουν οι ευρωβουλευτές στην έκθεσή τους που εγκρίθηκε με 512 ψήφους υπέρ, 76 κατά και 52 αποχές. 

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο , για το 80% των περιπτώσεων διακρατικής καταστολής ευθύνονται 10 χώρες, μεταξύ των οποίων η Κίνα, η Τουρκία, το Τατζικιστάν, η Ρωσία, η Αίγυπτος, η Καμπότζη, το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Ιράν και η Λευκορωσία. Το κείμενο υπογραμμίζει ότι περισσότερα από 1.200 περιστατικά άμεσης σωματικής βίας έχουν καταγραφεί την τελευταία δεκαετία, σε 103 χώρες.

Από τις στοχευμένες δολοφονίες έως την κατάχρηση της Ιντερπόλ και την ψηφιακή παρακολούθηση

Είναι η πρώτη φορά που το Κοινοβούλιο εγκρίνει λεπτομερή ορισμό της διακρατικής καταστολής. Σύμφωνα με τους ευρωβουλευτές, πρόκειται για «επιθέσεις και απειλές από κράτη, συμπεριλαμβανομένων αυταρχικών καθεστώτων και των συμμάχων τους, που αποσκοπούν στην υπεράσπιση και προώθηση των συμφερόντων τους μέσω της προσέγγισης πέραν των εθνικών συνόρων με στόχο τον εξαναγκασμό, τον έλεγχο ή τη φίμωση αντιφρονούντων, πολιτικών αντιπάλων, δημοσιογράφων, ακτιβιστών, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μελών της διασποράς». Η έκθεση απαριθμεί μακρά λίστα άμεσων σωματικών επιθέσεων που εμπίπτουν στον ορισμό αυτό: στοχευμένες δολοφονίες, απαγωγές, βία, παρενόχληση και αναγκαστικές επιστροφές, εξαφανίσεις και απελάσεις.

Η κατάχρηση δικαστικών μέσων αποτελεί επίσης μέρος του οπλοστασίου των απειλών κατά των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: είτε μέσω προξενικών υπηρεσιών, διαδικασιών έκδοσης, συλλήψεων ή καταχρηστικής χρήσης των «κόκκινων σημάτων» της Ιντερπόλ, και κατηγοριών για τρομοκρατία ή υπονόμευση της κρατικής ασφάλειας. Τέλος, οι ευρωβουλευτές καταγγέλλουν μη άμεσα σωματικές επιθέσεις, όπως η ψηφιακή παρακολούθηση, ο εκφοβισμός, ο εκβιασμός και οι απειλές κατά των οικογενειών των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Ανάγκη συντονισμένης δράσης της ΕΕ

Οι νέες τεχνολογίες, ιδίως η τεχνητή νοημοσύνη, η κακόβουλη επικοινωνία δεδομένων και το κατασκοπευτικό λογισμικό, αποτελούν ολοένα και πιο σημαντικούς φορείς της τρέχουσας διακρατικής καταστολής, διακηρύσσουν οι ευρωβουλευτές. Καλούν τα κράτη μέλη και την ΕΕ να αναγνωρίσουν, να αποτρέψουν και να αντιμετωπίσουν τις ψηφιακές μορφές διακρατικής καταστολής, συμπεριλαμβανομένων των εκστρατειών παραπληροφόρησης που στοχεύουν τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και να διασφαλίσουν ότι οι ιδιωτικοί φορείς στον τομέα της τεχνολογίας λογοδοτούν, δημοσιεύοντας εκθέσεις διαφάνειας και δημιουργώντας αποτελεσματικούς μηχανισμούς καταγγελιών. 

Όσον αφορά τις συμφωνίες της ΕΕ με τρίτες χώρες, οι ευρωβουλευτές επιθυμούν τη συστηματική αντιμετώπιση της διακρατικής καταστολής, με την εισαγωγή διατάξεων για την παρακολούθηση εφαρμογής των κανόνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Απαιτείται αυστηρή εποπτεία της αγοράς, προσθέτουν, καθώς και απαγόρευση της εξαγωγής κατασκοπευτικού λογισμικού και αγαθών διπλής χρήσης σε αυταρχικά καθεστώτα που κρίνονται ένοχα για το αδίκημα της διακρατικής καταστολής.

Καλούν επίσης την ΕΕ να καταστήσει υπόλογα τα κράτη και τους δράστες διακρατικής καταστολής μέσω στοχευμένων κυρώσεων και του παγκόσμιου καθεστώτος κυρώσεων της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα (νόμος Magnitsky της ΕΕ). 

Η εισηγήτρια Chloé Ridel (Σοσιαλιστές, Γαλλία) δήλωσε: «Σωματικές απειλές, δηλητηριάσεις, κατασκοπευτικά λογισμικά, διαδικτυακές παρενοχλήσεις, ακυρώσεις διαβατηρίων... τα αυταρχικά καθεστώτα παρακολουθούν τους αντιπάλους τους πολύ πέρα από τα σύνορά τους και όλο και περισσότερο σε ευρωπαϊκό έδαφος. Μέχρι τώρα, το έχουμε αφήσει να συμβαίνει, αλλά ήρθε καιρός να βάλουμε ένα τέλος στις πρακτικές αυτές. Η Ευρώπη πρέπει να παραμείνει ασφαλές καταφύγιο για όσους αγωνίζονται για την ελευθερία και τη δημοκρατία.» 

Το Κοινοβούλιο υποστηρίζει ενεργά τις διεθνείς προσπάθειες για την προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως. Κάθε χρόνο οι ευρωβουλευτές απονέμουν το Βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης σε όσους αγωνίζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα. 

Το 2025, το Βραβείο Ζαχάρωφ απονεμήθηκε σε φυλακισμένους δημοσιογράφους που στη Λευκορωσία και τη Γεωργία, στους Andrzej Poczobut και Mzia Amaglobeli.