Ερμηνεύοντας τα αποτελέσματα των ελληνικών ευρωεκλογών

 ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 

Έχουν ήδη περάσει αρκετά εικοσιτετράωρα από τις ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου οι οποίες αποτέλεσαν τις πρώτες εκλογές σε εθνικό επίπεδο μετά από δύο χρόνια ιδιαίτερα σκληρών δοκιμασιών της ελληνικής κοινωνίας σε κάθε επίπεδο. Ανεξάρτητα από τα μηνύματα, τις ερμηνείες και τις παντός είδους αναλύσεις, τρία είναι τα βασικά και αδιαμφισβήτητα γεγονότα που χαρακτηρίζουν το τελικό αποτέλεσμα: α) ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η πρώτη πολιτική δύναμη της χώρας. β) Η ΝΔ υπέστη μία ξεκάθαρη και εκτεταμένη εκλογική καθίζηση ακολουθούμενη από το ΠΑΣΟΚ. γ) Η Χρυσή Αυγή αύξησε σε σημαντικό βαθμό τα ποσοστά της.

Μετά τις παραπάνω επισημάνσεις ας γίνει μία πρώτη προσπάθεια ανάλυσης των παραγόντων που οδήγησαν σε αυτά τα αποτελέσματα και του αντίκτυπου αυτών που αυτά έχουν στο ελληνικό πολιτικό σκηνικό, μεσοπρόθεσμα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ κατήγαγε μία ξεκάθαρη νίκη έναντι της ΝΔ με σχεδόν 4 μονάδες και με ποσοστό 26% φαίνεται να κεφαλαιοποιεί και να σταθεροποιεί την εκλογική επιτυχία του 2012. Παρ' όλα αυτά, αναλογιζόμενοι την οικονομική και κοινωνική λαίλαπα των δύο τελευταίων ετών και τον δημοψηφισματικό χαρακτήρα που απέδωσε το κόμμα στις ευρωεκλογές, όπου παραδοσιακά ευνοείται η αντικυβερνητική ψήφος, θα πρέπει να προβληματίζει την Κουμουνδούρου το γεγονός ότι δεν κατάφερε να ξεπεράσει τα ποσοστά των εκλογών του 2012. Βέβαια είναι γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου δέχτηκε μία ανηλεή επίθεση από το σύνολο, σχεδόν, των ελληνικών ΜΜΕ, τα οποία παρουσίασαν μία ενδεχόμενη νίκη του κόμματος στις ευρωεκλογές (!) ως παράγοντα αποσταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας προεξοφλώντας άνοδο των spread, πτώση του χρηματιστηρίου, φυγή επενδυτικών κεφαλαίων και γενικότερα έναν οικονομικό Αρμαγεδδώνα.

Η παραπάνω πραγματικότητα όμως δεν ακυρώνει το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ συνεχίζει ακόμα και τώρα να πορεύεται με επαμφοτερίζουσες πολιτικές και προβληματική επικοινωνιακή στρατηγική που γίνονται βούτυρο στο ψωμί της συγκυβέρνησης. Οι διαδοχικές δηλώσεις Γλέζου περί αναγκαστικού δανείου, οι γραφικότητες Διαμαντόπουλου και οι ξεχωριστές απόψεις περί ευρώ του Παναγιώτη Λαφαζάνη, δεν έγιναν αντικείμενο παρερμηνειών. Είναι γεγονότα. Παράλληλα το επικοινωνιακό πυροτέχνημα του Αλέξη Τσίπρα να επισκεφθεί την επομένη των ευρωεκλογών τον (ανεύθυνο πολιτικά) Πρόεδρο της Δημοκρατίας και να ζητήσει εκλογές επικαλούμενος "μία πολύ μεγάλη δυσαρμονία ανάμεσα στη βούληση του λαϊκού σώματος και στους συσχετισμούς στη σημερινή βουλή", αποτελεί πισωγύρισμα στη στροφή στο ρεαλισμό που επιχειρεί ο ίδιος ο πρόεδρος του κόμματος τα τελευταία δύο χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, ο ΣΥΡΙΖΑ επιβάλλεται να κατανοήσει ότι για να καταστεί πραγματική εναλλακτική λύση εξουσίας με προοπτική στη συνείδηση των πολιτών, πρέπει να πάψει να συμπεριφέρεται με λογικές και πρακτικές ΔΕΑ, Ρόζα και ΚΟΕ.

Όσον αφορά στη ΝΔ, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απώλεια 7 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές του 2012 έχει ως κύρια, αλλά όχι και μοναδική, εξήγηση την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης. Η επιβολή δυσβάσταχτων φόρων σε μισθωτούς και συνταξιούχους, η γενική αίσθηση της φορολογικής ασυλίας των ανώτερων οικονομικών στρωμάτων, η αλλοπρόσαλλη φορολογική και οικονομική πολιτική με εγκυκλίους και αποφάσεις οι οποίες με την ίδια ευκολία που δημοσιοποιούνται με την ίδια αποσύρονται, είναι μερικά από τα στοιχεία που φαίνεται ότι βάρυναν στις αποφάσεις των ψηφοφόρων. Παράλληλα, η ανεργία που παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα, το σκάνδαλο Μπαλτάκου αλλά και η γενικότερη αίσθηση της υποτίμησης της νοημοσύνης του πολίτη αποτέλεσαν, επίσης, σημαντικούς παράγοντες της καθίζησης της ΝΔ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, η μη πραγματοποίηση της υπόσχεσης του Α. Σαμαρά προ των εκλογών του 2012 ότι το χαράτσι στα ακίνητα θα καταργηθεί, η επίτευξη του πρωτογενούς πλεονάσματος που αποσιωπάται ότι προήλθε από την είσπραξη συσσωρευμένων φόρων τριών ετών, φαινόμενο που δεν πρόκειται να επαναληφθεί, όπως και άλλων σιωπηρά επιπρόσθετων αλλά και η περίφημη έξοδος στις αγορές η οποία δεν είχε κανέναν απολύτως αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των πολιτών ούτε επανέφερε την Ελλάδα σε μία οικονομική "κανονικότητα". 

Έναντι όλων αυτών, οι εκπρόσωποι της ΝΔ παραδέχονται ότι υπέστησαν ήττα το βράδυ της 25ης Μαΐου υποστηρίζοντας ότι είναι αναμενόμενη στα μέσα μιας πολύ δύσκολης διακυβέρνησης αντιτείνοντας, παράλληλα, δύο μάλλον αστεία επιχειρήματα: το πρώτο είναι ότι η ΝΔ βρέθηκε 4 μονάδες πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές αλλά στις περιφερειακές εκλογές τον κέρδισε κατά κράτος. Η συσχέτιση όμως ευρωεκλογών και περιφερειακών είναι τουλάχιστον άτοπη καθώς οι ευρωεκλογές αποτελούν το κατ' εξοχήν πεδίο έκφρασης του πολιτικού και κομματικού μηνύματος των ψηφοφόρων. Στις περιφερειακές το μήνυμα είναι έμμεσο και σε κάθε περίπτωση χρησιμεύει ελλείψει άλλων εκλογών. Όταν όμως την Κυριακή οι πολίτες μπορούσαν να αποδοκιμάσουν την κυβέρνηση ευθέως στις ευρωεκλογές, η εκλογή περιφερειάρχη ήταν σαφέστατα πολύ πιο ελαστική. Το δεύτερο επιχείρημα είναι ότι στις εκλογές του 1999 η ΝΔ κέρδισε το ΠΑΣΟΚ με 3 και πλέον μονάδες διαφορά αλλά στις βουλευτικές του Απριλίου του 2000, ηττήθηκε. Αυτό όντως ισχύει. Από την άλλη πλευρά όμως στη Συγγρού θέλουν να λησμονήσουν ότι στις ευρωεκλογές του 2009 το ΠΑΣΟΚ κέρδισε με 4,5 μονάδες διαφορά και στις εθνικές, που ακολούθησαν μόλις 6 μήνες μετά, η διαφορά όχι μόνο δεν ανατράπηκε αλλά εκτοξεύθηκε στις δέκα. 

Στον έτερο πόλο της συγκυβέρνησης, τον "Vaggelis Venizelos and his band", γνωστότερο ως Ελιά-Δημοκρατική Παράταξη, παρατηρήθηκε μία ανεξήγητη ευφορία από τα εκλογικά ποσοστά. Θέτοντας αυθαίρετα ως βάση εκκίνησης όχι την πραγματική εκλογική αποτύπωση του 2012 αλλά τις διάφορες δημοσκοπήσεις που προηγήθηκαν των ευρωεκλογών, ο Ε. Βενιζέλος παρουσίασε ως επιτυχία το 8% σε σύγκριση με το 4%-5% των δημοσκοπήσεων. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι το ΠΑΣΟΚ, ακόμη και με τον πρόεδρό του να απειλεί προεκλογικά ότι η καταψήφιση της Ελιάς θα σημάνει την απονομιμοποίηση της κυβέρνησης, έχασε 4 ολόκληρες μονάδες από το 2012, ήτοι το 30% της εκλογικής του βάσης. Εδώ οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι το όνομα Ελιά έσωσε τα προσχήματα για το ΠΑΣΟΚ καθώς  η εκλογική του κάθοδος με τυπική αυτονομία (διότι η ουσιαστική συνεχίστηκε και εντός Ελιάς) θα το βύθιζε σε τραγικά ποσοστά. 

Σε κάθε περίπτωση, οι διαφαινόμενες πρωτοβουλίες Σαμαρά-Βενιζέλου όπως αυτές παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου και συζητούνται και μετά τις εκλογές όπως η αναθεώρηση του Συντάγματος, η μείωση του αριθμού των βουλευτών, η άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, η απλή αναλογική και η κατάργηση του μπόνους των 50 εδρών έρχονται πολύ αργά και εντελώς άκαιρα. Τέτοιες πρωτοβουλίες εκλαμβάνονται περισσότερο ως ανάχωμα σε μια ενδεχόμενη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις προσεχείς εθνικές εκλογές παρά ως ειλικρινείς κινήσεις πολιτικής ανανέωσης.

Το τρίτο στοιχείο που προέκυψε από τις κάλπες της περασμένης Κυριακής είναι η άνοδος της Χρυσής Αυγής κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες, σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές του 2012, παρά το γεγονός ότι δύο χρόνια μετά η μισή κοινοβουλευτική ομάδα της βρίσκεται υπόδικη, είχαμε μία δολοφονία και τα ΜΜΕ συνεχίζουν να την έχουν στο στόχαστρο. Προφανώς και υπάρχουν "πεπλανημένοι" ψηφοφόροι της ΧΑ που δεν συμμερίζονται την ιδεολογία και τις πρακτικές της αλλά απλώς έχουν προ πολλού ξεπεράσει τα όρια της προσωπικής οικονομικής και κοινωνικής αντοχής τους. Όμως μέσα σε αυτό το 9,5% υπάρχουν και εκλογείς οι οποίοι ανέκαθεν ήταν κοντά στην ιδεολογία της ΧΑ και με τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις των τεσσάρων τελευταίων ετών, απενοχοποιήθηκαν. Το πόσοι είναι αυτοί κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αλλά σίγουρα δεν είναι μόνο το 0,29% που θεωρείται από πολλούς η εκλογική βάση του κόμματος, με γνώμονα τις βουλευτικές του 2009. Όπως και να έχει πάντως πολλοί από τους τωρινούς ψηφοφόρους της ΧΑ φαίνεται ότι πολύ δύσκολα θα "γυρίσουν" στα κόμματα από τα οποία προήλθαν.

Ως προς τα κόμματα της ήσσονος αντιπολίτευσης, το ΚΚΕ αύξησε σημαντικά τις δυνάμεις του σε σχέση με τον Ιούνιο του 2012 αλλά όχι όσο θα περίμενε κανείς με βάση την περιρρέουσα κοινωνική πραγματικότητα. Οι ΑΝΕΛ του Πάνου Καμμένου έχουν μία σταθερά πτωτική πορεία και πιθανότατα θα έχουν πρόβλημα επιβίωσης στις επόμενες βουλευτικές εκλογές ενώ το, πρωτοεμφανιζόμενο και μετεκλογικά αυτοπροσδιοριζόμενο ως κεντροαριστερό, Ποτάμι με το 6,6% προστίθεται ως ένας νέος παίκτης στο πολιτικό σκηνικό ειδικά στην υπόθεση της διακυβέρνησης. Θλιβερή περίπτωση αποτελεί η εξαερωμένη ΔΗΜΑΡ η οποία πλήρωσε την αποχώρησή της από την κυβέρνηση, την πολιτική περιχαράκωσή της σε σχέση με άλλα σχήματα της Κεντροαριστεράς και την αψυχολόγητη συνεργασία της στις ευρωεκλογές με καθαρά παπανδρεϊκά στοιχεία όπως η Μαριλένα Κοππά, ο Πάνος Μπεγλίτης και ο Χάρης Καστανίδης. Αξιοσημείωτη όμως είναι η πολιτική "νεκρανάσταση" του Γιώργου Καρατζαφέρη και του ΛΑΟΣ που από το 1,58 του Ιουνίου του 2012 βρέθηκε μία ανάσα από την εκλογή ευρωβουλευτή. Η εξέλιξη αυτή έχει ενδιαφέρον σε συνάρτηση με την εκλογική πορεία (περισσότερο) της ΝΔ και (λιγότερο) της ΧΑ στις εθνικές εκλογές.

Όπως συνάγεται από όλα τα παραπάνω, οι ευρωεκλογές της περασμένης Κυριακής αποτέλεσαν την αρχή μίας μακράς πολιτικής και εκλογικής διεργασίας που χαρακτηρίζεται από μία άνευ προηγουμένου ρευστότητα όπου κάθε πράξη, παράλειψη ή αστοχία θα στοιχίσει ακριβά. Η συνέχεια αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον.

Γιάννης Στέλιος Παπαδόπουλος