Ο ισλαμικός εξτρεμισμός στην Ευρώπη

ΠΟΛΙΤΙΚΗ  ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ  Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι αποτ...

ΠΟΛΙΤΙΚΗ


 ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι αποτέλεσαν ένα ισχυρό πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό σοκ όχι μόνο για την γαλλική κοινωνία αλλά και την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, γενικότερα. Σε μια κομβική περίοδο όπου η Ευρώπη παλεύει με την κρίση χρέους, την ανεργία, την ραγδαία άνοδο ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων και την ξενοφοβία, οι επιθέσεις ήρθαν να υπενθυμίσουν πόσο δύσκολη υπόθεση είναι η συνολική πρόοδος της διαδικασίας ολοκλήρωσης του ευρωπαϊκού οράματος.

Πολλοί, την επομένη κιόλας των γεγονότων, προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τις επιθέσεις με δράστες Γάλλους πολίτες, ως μία νέα 11η Σεπτεμβρίου ή ως μία συνέχεια του τρόμου που είχε γνωρίσει η Ισπανία τον Μάρτιο του 2004 και η Βρετανία τον Ιούλιο του 2005. Αν και προφανώς, μία σύνδεση όλων αυτών σε πρώτο επίπεδο είναι αυτονόητη, εντούτοις υπάρχουν συγκεκριμένες ιστορικές, ευρύτερες γεωπολιτικές και κυρίως κοινωνικές συνθήκες, οι οποίες δημιούργησαν και ανατροφοδοτούν το φαινόμενο του τζιχαντισμού τόσο παγκοσμίως όσο και στην Ευρώπη.

Όσον αφορά στο ιστορικό πλαίσιο, υπάρχουν τέσσερις βασικοί σταθμοί στην πορεία της ανάπτυξης του φαινομένου. Ο πρώτος σταθμός ήταν αναμφισβήτητα η σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν και ο πολυετής πόλεμος που ακολούθησε κατά της διάρκεια της δεκαετίας του '80. Ήταν αυτή ακριβώς η περίοδος κατά την οποία οι ΗΠΑ του προέδρου Ρέιγκαν συνεπικουρούμενες από την Βρετανία και τη Σαουδική Αραβία θεώρησαν ως τον, πλέον, ασφαλή τρόπο ανάσχεσης της σοβιετικής παρουσίας στην περιοχή, την χρηματοδότηση και τον εξοπλισμό ακραίων ισλαμικών οργανώσεων (μουτζαχεντίν). Σε μια περιοχή όπου δεν μπορούσαν να απευθυνθούν σε ένα ενιαίο εθνικό ακροατήριο, προκρίθηκε η λύση της θρησκευτικής αφύπνισης έναντι των "άθεων" Σοβιετικών. Το αποτέλεσμα δικαίωσε βραχυπρόθεσμα τους Αμερικανούς, αφού οι Σοβιετικοί αποχώρησαν το 1989, όμως είχε ήδη γεννηθεί το ριζοσπαστικό μιλιταριστικό Ισλάμ. Το δεύτερο χαρακτηριστικό σημείο καμπής ήταν η ανάπτυξη των αμερικανικών στρατευμάτων στη Σαουδική Αραβία το 1990 στα πλαίσια του πρώτου Πολέμου του Κόλπου το 1991. Η παρουσία των "απίστων" στην Αραβική Χερσόνησο, με το θέαμα γυναικών του αμερικανικού στρατού να κυκλοφορούν με στολές παραλλαγής, να οδηγούν αυτοκίνητα και να συναναστρέφονται ελεύθερα με άνδρες συναδέλφους τους, προκάλεσε ένα είδος πολιτισμικού σοκ στην βαθιά συντηρητική σαουδαραβική κοινωνία αλλά και γενικότερα στον μουσουλμανικό κόσμο.

Το τρίτο χαρακτηριστικό σημείο αναφοράς είναι η ασύλληπτη τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου. Οι ταυτόχρονες πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις στις αμερικανικές πρεσβείες στο Ναϊρόμπι και το Νταρ ες Σαλάαμ στις 7 Αυγούστου 1998, ανήμερα της επετείου της άφιξης των πρώτων αμερικανικών στρατευμάτων στη Σαουδική Αραβία το 1990, αλλά και η επίθεση στο πλοίο του αμερικανικού πολεμικού Ναυτικού "Cole" στην Υεμένη τον Οκτώβριο του 2000 που είχαν προηγηθεί, ήταν τα πρώτα σοβαρά δείγματα γραφής του ισλαμικού εξτρεμισμού και συγκεκριμένα της Αλ Κάιντα. Η 11η Σεπτεμβρίου όμως πλήττοντας συμβολικά και ουσιαστικά την καρδιά της αμερικανικής υπερδύναμης, λειτούργησε πολλαπλασιαστικά ως προς τον παγκόσμιο αντίκτυπο σε κάθε επίπεδο ενώ παράλληλα "έδειξε" το δρόμο σε πάσης φύσεως τρομοκρατικές ισλαμιστικές οργανώσεις. Ο τέταρτος ιστορικός σταθμός ήταν η καταστροφικής έμπνευσης, όπως αποδείχθηκε, απόφαση του Τζορτζ Γ. Μπους για εισβολή στο Ιράκ και ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, μία απόφαση η οποία διαλύοντας ένα καθεστώς δικτατορικό μεν κοσμικό και αντι-ισλαμικό δε, επέτρεψε την βαθμιαία ανάδυση και κυριαρχία του ISIS.

Στο γεωπολιτικό επίπεδο, ο ισλαμικός εξτρεμισμός οφείλει εν πολλοίς την ενίσχυσή του στις ισορροπίες δυνάμεων στην Μέση Ανατολή και ιδίως στον ανταγωνισμό μεταξύ του σιιτικού Ιράν και της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας. Το Ριάντ ακολουθεί μία επαμφοτερίζουσα στάση καθώς από την μία χρηματοδοτεί μία σειρά από σουνιτικές εξτρεμιστικές οργανώσεις (όπως το ISIS) ενώ από την άλλη συμμετέχει στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Ειδικά όμως την τελευταία τριετία, επιδιώκοντας την ανάσχεση της επιρροής του Ιράν στην περιοχή, είχε κάθε λόγο να ενισχύσει την ισλαμική τρομοκρατία στη Συρία, καθώς το καθεστώς Άσαντ είναι ο μόνος σύμμαχος του Ιράν στην περιοχή. 

Αυτή η ενίσχυση ήταν η στρατηγική αιτία που ένας κλειστός εμφύλιος πόλεμος με εθνικό πρόσημο μεταξύ Σύριων μετατράπηκε σε μια ανοιχτή σύγκρουση με θρησκευτικό και υπερεθνικό χαρακτήρα. Τα social media, οι εικόνες των φρικαλεοτήτων στις οποίες φερόταν να προέβη το καθεστώς Άσαντ έναντι αμάχων και η εγγύτητα της χώρας στην Ευρώπη ήταν αυτά που έφεραν ορδές Ευρωπαίων αλλά και άλλων εθνικοτήτων τζιχαντιστών για να πολεμήσουν την "αδικία" και να ελευθερώσουν τους "καταπιεσμένους αδελφούς τους". Παράλληλα η Τουρκία, η οποία είχε επίσης συμφέρον να ανατραπεί ο Άσαντ, έκανε, στην καλύτερη περίπτωση, τα στραβά μάτια στην εισροή μαχητών στη Συρία, γιγαντώνοντας το φαινόμενο του ISIS. Συνεπώς, ήταν θέμα χρόνου πολλοί Ευρωπαίοι τζιχαντιστές, εκπαιδευμένοι στα πεδία των μαχών να γυρίσουν με ανάλογη διάθεση πίσω στην Ευρώπη η οποία, στα μάτια τους, είναι βασικός παράγοντας της "αδικίας" και της "καταπίεσης" που βιώνουν οι μουσουλμάνοι στην Μέση Ανατολή και την Ευρώπη.

Πριν γίνει αναφορά στις κοινωνικές συνθήκες στην Ευρώπη καλό είναι να ληφθεί υπόψη τι πρεσβεύει ο ισλαμικός εξτρεμισμός, ο οποίος είναι μία σαφέστατη παρέκκλιση από την παραδοσιακή ισλαμική διδασκαλία. Ο παγκόσμιος τζιχαντισμός στηρίζει τη θεωρία του στην ταύτιση της Δύσης με τα διεφθαρμένα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής, απορρίπτει οποιαδήποτε δημοκρατική διακυβέρνηση ως φενάκη κι ως εκ τούτου στρέφεται εναντίον και του πολιτικού ισλάμ.  Δομικό στοιχείο της κοσμοθεωρίας του είναι η "αδικία" που υφίστανται οι  μουσουλμάνοι αδελφοί ανά τον κόσμο, η "θυματοποίησή" τους και ο στόχος της αφύπνισης και απελευθέρωσής τους από κάθε μορφής δεσμά. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αποκεφαλισμοί ομήρων ντυμένων με πορτοκαλί στολές παραπέμπουν ευθέως στους κρατούμενους του Γκουαντάναμο. Είναι δε αυτονόητο ότι δεν αναγνωρίζει κράτη ή έθνη παρά μόνο υπερεθνικές οντότητες στηριγμένες στην ουτοπία ενός τεράστιου χαλιφάτου.

Όλα τα παραπάνω έρχονται να δέσουν απόλυτα στην σημερινή ευρωπαϊκή πραγματικότητα, όπου η ανεργία, η κοινωνική περιθωριοποίηση και η φτωχοποίηση κάνουν θραύση στα υποβαθμισμένα προάστια των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, στα οποία συγκεντρώνονται μεγάλα τμήματα των μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς από πρώην ευρωπαϊκές αποικίες σε Αφρική και Ασία, αποτελώντας την πρώτη ύλη για μια σειρά ανισοτήτων που γεννούν εκρηκτικές κοινωνικές εντάσεις. Το γεγονός ότι σπανίως οι μετανάστες αυτοί έχουν ανατραφεί σε ιδιαίτερα θρησκευόμενες οικογένειες, τους αφήνει έκθετους σε παντός είδους διαστρεβλωμένες ερμηνείες του Κορανίου και της ισλαμικής διδασκαλίας. 

Έτσι, η βαθιά κοινωνική και πολιτική απογοήτευσή τους βρίσκει διέξοδο σε μία οιονεί θρησκευτική αλλά ουσιαστικά ακραία πολιτική θεώρηση που καταπολεμά την "αδικία" και  την  "ταπείνωση". Ο τζιχαντισμός μέσω των διαφόρων "διδασκαλικών" δικτύων που δρουν στην Ευρώπη με κεφάλαια προερχόμενα από την Αραβική Χερσόνησο, εκμεταλλεύεται την ελευθερία της έκφρασης στη Δύση υπερτονίζοντας  διάφορες άστοχες ενέργειες, όπως οι αντι-ισλαμικές διαδηλώσεις, με σκοπό να πείσει τους νεαρούς μετανάστες ότι υποφέρουν κοινωνικά και οικονομικά απλώς και μόνο επειδή είναι μουσουλμάνοι σε μία χριστιανική κοινωνία. Με αυτήν την αφήγηση τούς υποδέχεται σε μία παγκόσμια ομάδα, δίνοντάς τους την αίσθηση ότι αφενός μεν ανήκουν κάπου αφετέρου δε ότι επιτελούν ένα ύψιστο έργο μέσω της δήθεν καταπολέμησης της καταπίεσης των απανταχού μουσουλμάνων αδελφών τους.  Παράλληλα, η αίσθηση της περιπέτειας την οποία μεταφέρουν πίσω στην Ευρώπη μέσω των κοινωνικών δικτύων (twitter, facebook) όσοι έχουν ήδη βρεθεί στα πεδία των μαχών στη Συρία, αποτελεί ένα ακόμη εφόδιο του παγκόσμιου τζιχαντισμού στην προσπάθεια προσέλκυσης εθελοντών από τη Δύση. 

Όπως είναι φανερό από τα παραπάνω, το φαινόμενο των Ευρωπαίων τζιχαντιστών και των τρομοκρατικών επιθέσεων στις χώρες της Δύσης από μουσουλμάνους πολίτες των κρατών αυτών, είναι πολυσύνθετο, δεν έχει εύκολες λύσεις και οι προσεγγίσεις ποικίλουν. Η περαιτέρω πανευρωπαϊκή συνεργασία των υπηρεσιών ασφαλείας είναι ιδιαίτερα χρήσιμη λειτουργώντας κατασταλτικά αλλά δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα στη ρίζα του. 

Για την αντιμετώπιση του ζητήματος σε βάθος, δύο είναι τα κύρια ζητούμενα: το πρώτο είναι καταπολέμηση της φτώχειας και των ανισοτήτων εντός της Ε.Ε. αλλά και της Δύσης γενικότερα. Η σοβούσα κρίση χρέους τα τελευταία πέντε χρόνια στην Ευρώπη καθώς και η αναποτελεσματική πολιτική αντιμετώπισής της όχι μόνο δεν οδήγησε σε περαιτέρω κλείσιμο της ψαλίδας εντός των ευρωπαϊκών κοινωνιών αλλά αντιθέτως την ενίσχυσε θεαματικά. Το δεύτερο στοιχείο, είναι η βάναυση προσβολή θρησκευτικών συμβόλων, ιδίως μίας θρησκείας η οποία όχι μόνο δεν είναι η κρατούσα αλλά αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ μειονοτικών ομάδων σε μία χώρα. Υπό αυτό το πρίσμα, ο εξευτελισμός του "αδύναμου" από τον "δυνατό" ενισχύει το αφήγημα των τζιχαντιστών περί αδικίας και καταπίεσης που υφίστανται οι μουσουλμάνοι πολίτες της Δύσης από τη χριστιανική πλειοψηφία. Η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί αναμφισβήτητα μία θεμελιώδη αρχή του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, αλλά πρέπει να υπάρχει μία εποικοδομητική αντίληψη της άσκησης αυτού του δικαιώματος.

Σε κάθε περίπτωση είναι κεφαλαιώδους σημασίας να μην δίνονται αφορμές για την ενίσχυση του φαύλου κύκλου της ανατροφοδοτούμενη βίας προς όφελος του εξτρεμισμού, όπως επίσης και να μην πέφτουν οι δυτικές κοινωνίες εύκολα στην παγίδα που στήνουν οι εξτρεμιστές, εξισώνοντας την τρομοκρατία με μία ειρηνική θρησκεία 1,5 δισεκατομμυρίου ανθρώπων. 

Γιάννης Στέλιος Παπαδόπουλος
Email: jskpapadopoulos@gmail.com

Related

Charlie Hebdo 1087656059426691241

Δημοσίευση σχολίου

Έχετε άποψη; Μοιραστείτε τη μαζί μας.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Σχόλια με υβριστικό και προσβλητικό περιεχόμενο θα διαγράφονται.

emo-but-icon

Recent Posts Widget

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ

ΑΡΘΡΟ ΜΑΝΩΛΗ ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ HERBERT DORFMANN

ΑΡΘΡΟ ΜΑΝΩΛΗ ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ HERBERT DORFMANN
"Ο πρωτογενής τομέας είναι η λύση, όχι το πρόβλημα"

FACEBOOK

TWITTER

item