Μεταναστευτικό: Οι παρανοήσεις, τα μέτρα και το μήνυμα

 ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 

Το τελευταίο διάστημα επανήλθε δυναμικά στην επικαιρότητα, για πολλοστή φορά, το μεταναστευτικό ζήτημα. Αφορμή αποτέλεσε η εικόνα λεωφορείων που καταφθάνουν και αποβιβάζουν τους πρώην κρατούμενους μετανάστες στο κέντρο της Αθήνας, με αποτέλεσμα εκείνοι στη συνέχεια να χάνονται στα στενά γύρω από την Ομόνοια.

Η εικόνα αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση της ΝΔ, μεγάλης μερίδας των ΜΜΕ αλλά και κατοίκων και επιχειρηματιών γύρω από το κέντρο. Σε αυτό το σημείο όμως, θα ήταν χρήσιμο να ληφθούν υπόψη τρία δεδομένα.

Το πρώτο είναι ότι, το βασικό κοινό χαρακτηριστικό όλων όσων οδηγούνται στα κέντρα κράτησης, είναι η έλλειψη εγγράφων καθώς λίγοι από όσους σχετίζονται με τα κέντρα αυτά έχουν ποινικές εμπλοκές για κάποια άλλη πράξη, πλην εκείνης της παράνομης εισόδου στη χώρα. Όσοι βέβαια έχουν και είναι προς απέλαση, συνεχίζουν να παραμένουν εντός.

Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο είναι ότι το σύνολο των κρατουμένων αυτών δεν είναι ομοιογενές καθώς μέσα σε αυτό περιλαμβάνονται πρόσφυγες πολέμων, μετανάστες, ευπαθείς ομάδες αλλά και αλλοδαποί οι οποίοι διέμεναν χρόνια στη χώρα και μένοντας άνεργοι δεν μπορούν να ανανεώσουν τις κάρτες παραμονής τους. Όπως είναι, λοιπόν, προφανές δεν είναι δυνατόν όλες αυτές οι κατηγορίες να έχουν ενιαία νομική αντιμετώπιση από τις αρμόδιες αρχές ούτε φυσικά και να κρατούνται πέραν του 18αμήνου.

Η τρίτη παράμετρος της όλης υπόθεσης είναι ότι το σύνολο των κρατουμένων παράτυπων μεταναστών είναι, στην καλύτερη περίπτωση, μόλις το 1% των ατόμων που κυκλοφορούν χωρίς χαρτιά σε όλη τη χώρα, δηλαδή 3.000 από τους, τουλάχιστον, 300.000.  Συνεπώς, το μέτρο κράτησης έχει περισσότερο το χαρακτήρα του μέσου πίεσης για επιστροφή των κρατουμένων στις πατρίδες τους και αποτροπής νέων εισροών, όπως παραδέχεται και ο ίδιος ο πρώην υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νίκος Δένδιας, παρά της άμεσης αντιμετώπισης του προβλήματος.

Όλα τα παραπάνω αναδεικνύουν μία περίπλοκη πραγματικότητα η οποία, μεταξύ άλλων, διχάζει το εσωτερικό της κυβέρνησης ως προς τον τρόπο αντιμετώπισής της, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις αντιθέσεις μεταξύ του αναπληρωτή υπουργού Προστασίας του Πολίτη Γιάννη Πανούση και της αναπληρώτριας υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Τασίας Χριστοδουλοπούλου.

Ο μεν Γ. Πανούσης  δηλώνει ξεκάθαρα ότι "η χώρα δεν αντέχει άλλους μετανάστες" και ότι "τα παιδιά δεν πρέπει να είναι στο δρόμο γιατί στο δρόμο θα στρατολογηθούν". Η Τ. Χριστοδουλοπούλου, όμως, από την πλευρά της θεωρεί δεδομένο ότι όχι μόνο όλοι οι μετανάστες που καταφθάνουν από τα κέντρα κράτησης στην Ομόνοια έχουν δηλώσει μία υπαρκτή διεύθυνση κατοικίας αλλά και ότι ο περιοριστικός όρος της υποχρεωτικής εμφάνισής τους δύο φορές τον μήνα στο αστυνομικό τμήμα της  περιοχής που οι ίδιοι, χωρίς δυνατότητα επαλήθευσης από τις αρχές, δήλωσαν ότι διαμένουν, επαρκούν.

Το γεγονός βέβαια ότι και η ίδια παραδέχεται ότι είναι πολύ πιθανό κάποιοι να μην έχουν όντως ένα σπίτι να μείνουν καθώς "μετά από 15 μήνες κράτησης η ζωή αλλάζει και δε βρίσκεις τη γυναίκα σου όταν είσαι φυλακισμένος, θα βρεις το σπίτι σου;" δεν φαίνεται να την προβληματίζει ως προς την μεγαλειώδη αντίφαση της προσέγγισής της.

Όπως είναι  λοιπόν εμφανές, χρειάζονται άμεσα και αποφασιστικά μέτρα τα οποία θα στοχεύουν αφενός μεν στην ασφάλεια του κοινωνικού συνόλου αφετέρου δε στο σεβασμό των δικαιωμάτων των ανθρώπων που εισέρχονται στη χώρα.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι αυτονόητο ότι η βάση της αποτελεσματικής αντιμετώπισης του ζητήματος βρίσκεται στην αρχή της όλης διαδικασίας, δηλαδή στην υποδοχή. Τα σημαντικά κενά που διαπίστωσαν πρόσφατα οι επιθεωρητές του ΟΗΕ στην υλικοτεχνική υποδομή των υπηρεσιών ασύλου και στην κατάρτιση των, εργαζόμενων σε αυτές, υπαλλήλων, σε συνδυασμό με τις φτωχές υποδομές στα κέντρα πρώτης φιλοξενίας (όπου αυτά υπάρχουν) επιβάλλεται να αντιμετωπιστούν ώστε να μην καταλήγουν άνθρωποι που δικαιούνται άσυλο ή προστασία όπως πρόσφυγες, παιδιά και ηλικιωμένοι, σε κέντρα κράτησης ή περιφερόμενοι στους δρόμους ασκόπως.

Αυτός είναι και ο λόγος που πρέπει άμεσα οι αρμόδιες υπηρεσίες να στελεχωθούν από υπαλλήλους που θα έχουν την εμπειρία και τα τυπικά προσόντα να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της διαδικασίας και παράλληλα να απελευθερωθούν κονδύλια, σε συνεργασία με την ΕΕ, με σκοπό την καλύτερη προσωρινή στέγαση αυτών των ανθρώπων, στοιχείο που θα βοηθήσει την πιο οργανωμένη και συνεκτική αξιολόγηση του νομικού status τους.

Φυσικά αυτό προϋποθέτει ότι οι τοπικές κοινωνίες δεν θα αντιδρούν τυφλά στη δημιουργία κέντρων πρώτης φιλοξενίας, παρασυρόμενες συχνά από λαϊκιστικές και ιδιοτελείς ρητορείες τοπικών αρχόντων. Άλλωστε στο κάτω κάτω τι είναι προτιμότερο; Να υπάρχει ένας χώρος πρώτης συγκέντρωσης όπου οι άνθρωποι αυτοί θα ζουν ελεγχόμενα ή να κυκλοφορούν ελεύθεροι στις τοπικές κοινωνίες έχοντας ελεγχθεί υποτυπωδώς ή και καθόλου ως προς το ποιόν τους;

Παράλληλα, σε δεύτερο επίπεδο, είναι απαραίτητη η συνέχιση της λειτουργίας των κλειστών δομών φιλοξενίας των προς απέλαση μεταναστών, κάτι που δείχνει να κατανοεί και η ίδια η αναπληρώτρια υπουργός Μετανάστευσης. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι οι τριτοκοσμικές συνθήκες κράτησης που έχουν επανειλημμένα διαπιστωθεί όπως η υπερσυγκέντρωση κρατουμένων σε χώρους με ανύπαρκτες υποδομές υγιεινής, μηδαμινή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, χαλασμένο κλιματισμό και απαράδεκτη διατροφή, μπορούν να είναι ανεκτές.

Η βελτίωσή τους είναι επιβλητέα καθώς αυτό επιτάσσει η λογική της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ασφάλειας τόσο των κρατουμένων όσο και του προσωπικού των κέντρων.  Για όσους, δε, σπεύσουν να αναρωτηθούν αγανακτισμένοι "πόσα περισσότερα να δώσουμε για αυτούς;", αρκεί να τους υπενθυμίσουμε τα δεκάδες δημοσιεύματα περί κακοδιαχείρισης των, ήδη, εγκεκριμένων κονδυλίων από την ΕΕ και την ελληνική πολιτεία που προορίζονταν για τις υποδομές και δεν έφτασαν ποτέ. Δημοσιεύματα τα οποία, σημειωτέον, δεν διέψευσε ούτε ο Νίκος Δένδιας σε πρόσφατη συνέντευξή του στην εκπομπή "Αυτοψία". Δύσκολη υπόθεση η διαφάνεια...

Οι υπόλοιπες προτάσεις που έχουν κατατεθεί στο δημόσιο διάλογο και αφορούν στην παραμονή, την εκπαίδευση και την αφομοίωση όσων αλλοδαπών κριθούν τυπικά κατάλληλοι, έπονται χρονικά και διαδικαστικά σε αυτή τη φάση. Ειδικά ως προς τις ανοιχτές δομές φιλοξενίας και εργασίας, μία ιδέα κατ’ αρχήν θετική, πρέπει να υπάρξει ενδελεχής μελέτη ως προς τη σύνθεση των διαμενόντων σε αυτές, καθώς δεν πρέπει να δοθεί η εντύπωση ότι οποιοσδήποτε εισέρχεται στη χώρα και συλλαμβάνεται θα έχει αυτομάτως εξασφαλισμένα εργασία και μισθό.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι οι διχαστικές αντιλήψεις και οι λογικές τύπου άσπρο-μαύρο, δεν έχουν εφαρμογή σε τόσο κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα. Η τήρηση των νόμων δεν συνεπάγεται "αστυνομοκρατία" και "φασίζουσες τακτικές" ούτε και η απαρέγκλιτη προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μετατρέπει αυτομάτως μία χώρα σε "ξέφραγο αμπέλι". Σε μία σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατική κοινωνία αποτελούν αμφότερα τις δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος κι αυτό είναι το μήνυμα που καλείται όχι μόνο να εκπέμψει αλλά και να υπηρετήσει η κυβέρνηση.

Γιάννης Στέλιος Παπαδόπουλος

www.twitter.com/JohnStelios1983

www.facebook.com/jspapadopoulos