Ο προπομπός του δικαιώματος ψήφου των γυναικών

 ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΜΑΝΤΖΟΥ 

Η μειονεκτική και υποτιμητική θέση της γυναίκας στη συνείδηση των ανδρών αποτελούσε πάντοτε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της παγκόσμιας ιστορίας, ήδη από την αρχαϊκή εποχή, όπου εντοπίζεται μία δεσποτική και απόλυτη εξουσία του ανδρός, που εκτεινόταν σε όλο το φάσμα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Η λεγόμενη "πατριαρχία" συντηρείτο για αιώνες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Το σύνολο των αντιλήψεων που συνέθεταν (και συνθέτουν εν πολλοίς ακόμη και σήμερα) το φαινόμενο του ρατσισμού σε βάρος του γυναικείου φύλου, ουδέποτε στηρίχθηκε σε ισχυρά επιχειρήματα και διαιωνίστηκε απλά και μόνο γιατί "έτσι πρέπει" ή γιατί "έτσι επιτάσσει η παράδοση".

Το φεμινιστικό κίνημα μπορεί να καθυστέρησε πολύ να εμφανιστεί και να εκδηλωθεί εντόνως (τέλη 19ου - αρχές 20ου αι., παρόλο που οι καταβολές του εντοπίζονται στη Γαλλική Επανάσταση), ωστόσο, έστω και τότε, οι γυναίκες έδειξαν πλέον πιο αποφασισμένες από ποτέ να διεκδικήσουν τα στοιχειώδη: ανθρώπινα δικαιώματα. Με κύριο εκφραστή τον βρετανικό γυναικείο πληθυσμό, ο φεμινισμός άρχισε να μεταδίδεται σαν... ιός, φτάνοντας σχεδόν αστραπιαία στην Ελλάδα.

Το πρώτο και κύριο αίτημα των Ελληνίδων είναι να τους δοθεί δικαίωμα ψήφου. Το δικαίωμα να έχουν κι εκείνες λόγο, να έχουν κι εκείνες άποψη στο ποιος θα είναι αυτός που θα εξουσιάζει, αλλά να τους δίνεται παράλληλα και η δυνατότητα να διεκδικήσουν μία πιο ενεργό θέση στην πολιτική ζωή της χώρας.

Οι στενοί ανδροκρατικοί κύκλοι κατέβαλλαν αδιάκοπα μεγάλες προσπάθειες ώστε να μην καταφέρουν να αποκτήσουν οι γυναίκες εκλογικό δικαίωμα, με επιχειρήματα που κάθε άλλο παρά σοβαρά μπορούν (πλέον) να ληφθούν. Χαρακτηριστικό είναι άρθρο της εφημερίδας "Νέα Ημέρα" που δημοσιεύθηκε στις 20/03/1928 και μέσα από αυτό ουσιαστικά προτείνεται να απαγορευθεί η γυναικεία ψήφος, καθώς οι γυναίκες κάθε μήνα για κάποιες ημέρες βρίσκονται σε πνευματική και συναισθηματική ανισορροπία, ελέω έμμηνης ρύσης (περίοδος)! Άκουσον-άκουσον! Ως εκ τούτου, χαρακτηρίζει "επικίνδυνο" και "αποκρουστικό" το ενδεχόμενο κατοχύρωσης του γυναικείου εκλογικού δικαιώματος!

Έστω όμως και υπό αυτές τις τραγικές συνθήκες, στις εκλογές του 1934 γίνεται το πρώτο βήμα, το οποίο όμως αποδείχθηκε δώρον άδωρον για τις γυναίκες, καθώς οι περιοριστικοί όροι ήταν ασφυκτικοί (τουλάχιστον 30 ετών και με απολυτήριο Δημοτικού), με αποτέλεσμα να ψηφίσουν στις δημοτικές εκλογές της Αθήνας μόλις 439 από τις 2.655 εγγεγραμμένες στους εκλογικούς καταλόγους.

Το πρώτο όμως ουσιαστικά μεγάλο βήμα, το γεγονός που διαμόρφωσε το κατάλληλο πεδίο για να κατοχυρωθεί εν τέλει το καθολικό δικαίωμα ψήφου, ήταν ο Ν.1730, που ψηφίστηκε σαν σήμερα, 3 Απριλίου, στην ελληνική Βουλή, το 1951. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο έδωσε για πρώτη φορά στα χρονικά του ελληνικού κράτους το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις γυναίκες. Δώδεκα ημέρες αργότερα, διεξήχθησαν οι πρώτες αυτοδιοικητικές εκλογές της χώρας μετά από 17 ολόκληρα χρόνια. Επρόκειτο για την παρθενική εκλογική αναμέτρηση στα χρονικά κατά την οποία συμμετείχαν τυπικά και ουσιαστικά οι γυναίκες.

Το πόσο σημαντική ήταν η πρώτη ουσιαστικά μεγάλη νίκη των γυναικών στον χρόνιο αγώνα τους για την καταπολέμηση του ρατσισμού σε βάρος τους αποτυπώνεται στη διαχρονική φιλοσοφική άποψη, που λέει ότι "αν το πολιτικό σύστημα είναι ένας οργανισμός, ο άνθρωπος που δεν συμμετέχει στα κοινά μετατρέπεται σε καρκινικό κύτταρο, ενώ εκείνος που συμμετέχει, μάχεται για να εξυγιανθεί σταδιακά ο οργανισμός και εν τέλει να θεραπευτεί". Το να στέκεσαι μέσα σε μία κοινωνία όντας άβουλο ον, αδυνατώντας να πάρεις την τύχη στα χέρια σου, τη στιγμή που κάθε εξέλιξη στην πολιτική και δημόσια ζωή επηρεάζει και το δικό σου βίο είναι κάτι παραπάνω από τρελό, σε ένα πολίτευμα που θέλει να λέγεται δημοκρατικό.

Η 3η Απριλίου του 1951 πάντως, για τη γενέτειρα της δημοκρατίας, ήταν μία κομβική μέρα που άργησε πολύ να έρθει. Κάλλιο αργά, παρά ποτέ όμως. Ο Ν.1730 ουσιαστικά αποτέλεσε τον προπομπό της πλήρους κατοχύρωσης των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών, που ήρθε ένα χρόνο αργότερα, στις 28 Μαΐου 1952 και εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις βουλευτικές εκλογές του 1956, ενώ ήδη από το 1953, είχε σημειωθεί η πρώτη γυναικεία εκπροσώπηση στην ελληνική Βουλή, από την Ελένη Σκούρα.

Ο Ν.1730/1951, λοιπόν, ο οποίος ψηφίστηκε σαν σήμερα και δημοσιεύθηκε στο πρώτο τεύχος του 101ου φύλλου της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (του βασιλείου της Ελλάδας, τότε) έχει μία ιστορική θέση-σταθμό στην πορεία της χώρας μέσα στο χρόνο, και κυρίως έναν από τους πιο σημαντικούς στη διάρκεια του αγώνα των γυναικών για να αποκτήσουν τα δικαιώματά τους.

Μάριος Μάντζος

M. Mantzos on Facebook: www.facebook.com/marmantzos20

M. Mantzos on Twitter: www.twitter.com/marmantzos20

E-mail: marmantzos20@gmail.com