Ταξίδι στη δική μας Ιθάκη

GUEST EDITORS

 ΓΡΑΦΕΙ Ο ΙΑΚΩΒΟΣ ΣΙΑΝΟΥΔΗΣ 

Αν κλείσουμε τα μάτια και μας ζητηθεί να ονομάσουμε τον αγαπημένο μας προορισμό – αλήθεια – ποιον θα επιλέξουμε να πούμε; Θα είναι ένα μέρος που έχουμε πάει ή ένα μέρος όπου ονειρευόμαστε να πάμε; Θα φανταστούμε τον εαυτό μας περιτριγυρισμένο από κόσμο ή εμάς δίπλα από ένα τζάκι με τη συντροφιά της φωτιάς και ενός βιβλίου; Όλα αυτά τα ερωτήματα ίσως απαντώνται μέσα από ένα άλλο ερώτημα… Τι συμβολίζει το ταξίδι για εμάς και που στ’ αλήθεια ταξιδεύουμε;

Κάποιοι, έφτασαν μέχρι την άκρη του κόσμου για να πάρουν απάντηση. Ως τη Λαπωνία ή ακόμα παραπέρα. Άλλοι, έφτασαν μέχρι την αυθόρμητη έκφραση "θα το κάνω!" και δεν ταξίδεψαν ποτέ! Και οι δύο περιπτώσεις, όμως, έχουν ένα κοινό... Και οι δύο, έγιναν για ένα διάστημα ο αληθινός εαυτός τους. Εκείνοι που ήθελαν να γίνουν.

Βλέπετε, οι άνθρωποι γεννιόμαστε με δύο εαυτούς. Ο ένας είναι ο πραγματικός μας. Αυτός, που βρίσκει τις ρίζες του στην πρώιμη βρεφική ηλικία και απολαμβάνει την εμπειρία της ζωής. Αφήνεται στην ύπαρξή του και έχει για συντροφιά τη "μουσική" από τον ήχο των πνευμόνων του καθώς διαστέλλονται και τους χτύπους της καρδιάς του καθώς στέλνουν αίμα σε όλο το κορμί του. Αυτή η "μουσική" του επιβεβαιώνει ότι η ζωή είναι μια εμπειρία που αξίζει να τη βιώνει μέχρι μέσα του και μεγαλώνοντας εξελίσσει την αυθεντικότητα αυτής της πεποίθησης.

Την ίδια στιγμή, όμως, αυτός ο αυθορμητισμός δύναται να έρχεται σε αντίφαση με τις προσδοκίες των γονιών με αποτέλεσμα να καταστέλλεται. Σκεφτείτε το σαν μία γέφυρα που χτίζεται πάνω από μία πόλη γεμάτη ζωή, την παρακάμπτει και την βγάζει από το χάρτη με αποτέλεσμα η πόλη, αυτή, να ξεχνιέται. Η συνέπεια είναι η δημιουργία αυτού που ονομάζεται ψευδής εαυτός όπου οι προσδοκίες των άλλων υποσκελίζουν ή αντιμάχονται τον πραγματικό εαυτό και τον παραγκωνίζουν. Ο κίνδυνος, εδώ, είναι μεγάλος καθώς το βρέφος χτίζει τις σχέσεις του πάνω στη βάση του ψευδούς εαυτού οπότε για να τις διατηρήσει ενδοβάλεται το ίδιο να πιστέψει ότι είναι ο πραγματικός! Σαν ένα ορμητικό ποτάμι που το έπεισαν ότι δεν το περιμένει καμία θάλασσα να ενωθεί μαζί του με σκοπό να καταλήγει πάντα – περιορισμένο – σε μία λίμνη.

Ίσως, αυτή η ιδέα να βιώνεται καλύτερα από ό,τι κατανοείται και αυτό γιατί η εναλλαγή των εαυτών πότε γίνεται διαρκώς και αυτομάτως μέσα στην μέρα και πότε χρειάζεται έναν εύλογο λόγο ή μία ευκαιρία όπως ένα ταξίδι. Ποια είναι η διαδικασία, όμως, πίσω από την αλλαγή; Ας φανταστούμε κάποιον έτοιμο να ταξιδέψει… Έχει μαζέψει τα ταξιδιωτικά του έγγραφα, έχει ετοιμάσει τις αποσκευές του και είναι έτοιμος να ξεκινήσει! Η πρώτη αίσθηση "ελάφρυνσης" που νιώθει οφείλεται στο ότι το μυαλό του σιγά σιγά τον αποδεσμεύει από τους περιορισμούς τις επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής που του έχουν ανατεθεί.

Αυτή η απελευθέρωση αφήνει ένα μεγάλο κενό μέσα του το οποίο αναζητά να καλυφθεί. Το κενό, αυτό, γεμίζει ο προορισμός του ταξιδιού μέσω της δημιουργικής ελευθερίας που προσφέρουν φαντασιώσεις σχετικά με το πόσο όμορφη θα είναι η εμπειρία του. Θα μπορούσε να πει κανείς, λοιπόν πως το ταξίδι ξεκινά πολύ πριν κλείσουμε την πόρτα και μπούμε στο ταξί για το αεροδρόμιο... Το ταξίδι ξεκινά κατά τον σχεδιασμό του ή – ακόμα – και όταν μας φαντασιωνόμαστε να το πράττουμε αφού αναφύεται η εκδοχή του πραγματικού εαυτού μας!

Με αυτό στο νου, οι άνθρωποι απολαμβάνουμε τα ταξίδια όχι λόγω του προορισμού αλλά γιατί, εκεί, γινόμαστε αυτοί που θέλουμε... Οι εκφραστές των θέλω μας. Είναι το μέσο ώστε να έρθει στην επιφάνεια ο πραγματικός μας εαυτός και να αποδράσει από τη φυλακή του ψευδούς. Στην ουσία, το ταξίδι δεν λαμβάνει χώρα έξω από μας αλλά μέσα σε εμάς… Ταξιδεύουμε μέχρι τον “εσωτερικό μας επιβάτη” και τον βάζουμε στη θέση του οδηγού!

Αν, όμως, είναι τόσο θεραπευτικό να ερχόμαστε σε επαφή με τον "εσωτερικό μας επιβάτη" γιατί δεν το κάνουμε πιο συχνά; Ας επιστρέψουμε λίγο νωρίτερα – στο σημείο όπου μιλήσαμε για το πως δημιουργείται ο ψευδής εαυτός – και ας θυμηθούμε ότι πάνω σε αυτόν έχουμε βασίσει όλες τις μετέπειτα σχέσεις μας. Αν, λοιπόν, τον βγάλουμε από την εικόνα τότε, αυτές, οι σχέσεις κινδυνεύουν να καταρρεύσουν όπως μία γέφυρα γεμάτη διαβάτες! Ο ψευδής εαυτός – όπως και τα περισσότερα πράγματα που δημιουργούνται στην πρώιμη παιδική ηλικία – είναι ένας μηχανισμός άμυνας. Απωθήσαμε τον πραγματικό εαυτό μας με το να συμμορφωθούμε στις επιταγές των άλλων ώστε να μην απομακρυνθούν οι σημαντικοί άλλοι της παιδικής μας ηλικίας.

Καθώς το βίωμα εκείνης της ηλικίας ήταν τεράστιο, μεγαλώνοντας εσωτερικεύσαμε την πεποίθηση, αυτή, και συνεχίζουμε να καταστέλλουμε τον πραγματικό εαυτό μας. Πεποίθηση, η οποία εκφράζει τη δύναμη της καταπίεσης της – ενίοτε – μέσα από το λεγόμενο "ξέσπασμα" που έχουν τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες. Μετά από περίοδο μακράς συμμόρφωσης σε κανόνες και υποδείξεις, λοιπόν, ο πραγματικός εαυτός απωθείται όλο και πιο βαθιά και σιγά σιγά τα θέλω των άλλων αντικαθιστούν τα δικά μας. Μαθαίνουμε να αγαπούμε τα πράγματα που αγάπησαν οι άλλοι πριν από εμάς, να συμπεριφερόμαστε όπως εκείνοι – ακόμα – και να μαλώνουμε όπως εκείνοι. Αν, όμως, ο καινούριος, ψευδής, εαυτός είναι ο κυρίαρχος τότε τι σημαίνει αυτό για τον αληθινό; Σκεφτείτε τον πραγματικό εαυτό, τότε, σαν ένα ελατήριο που συμπιέζεται και συμπιέζεται έως ότου εκτονωθεί και αποσυμπιεστεί μέσα από συγκρούσεις με το περιβάλλον του, επαναστάσεις και φυσικά... Όνειρα!

Το ταξίδι σε έναν αγαπημένο προορισμό ίσως, τελικά, αποτελεί τον πιο "αναίμακτο" τρόπο εκτόνωσης αφού αποφασίζεται πάνω στην έκφραση αυθορμητισμού του αληθινού εαυτού μας. Όπως, ακριβώς, όταν είμασταν βρέφη και οι πνεύμονές μας διαστέλλονταν σε κάθε μας αναπνοή και επιβεβαίωναν το δυναμισμό της ζωής μας, με τον ίδιο τρόπο διαστέλλονται όταν πατάμε το πόδι μας σε έναν νέο τόπο. Η ανανέωση που – συχνά – μας λένε ότι έχουμε όταν επιστρέφουμε δεν είναι ο "διαφορετικός αέρας που κουβαλάμε" αλλά ο διαφορετικός, πιο ζωντανός, τρόπος που χτύπησαν τα πνευμόνια μας εκεί. Κλείνοντας, η έκφραση του ελεύθερου εαυτού μοιάζει ζωτικής σημασίας όμως – ίσως – άλλο τόσο μοιάζει και η διατήρηση του ψευδούς για την κοινωνική μας ομόνοια. Ίσως, λοιπόν, η πλαστή φύση του τελευταίου να είναι ο τρόπος να ξεφύγει κανείς από την μοναξιά της ελευθερίας...

* Ο Ιάκωβος Σιανούδης είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής και επιστημονικός συνεργάτης του ιστότοπου www.psychorropia.gr

E-mail: iakovos.sianoudis@gmail.com