Θανατική ποινή: συμμόρφωση ή έγκλημα;

 ΓΡΑΦΕΙ Ο ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ 

Μία γνωστή ρήση υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για το μεγαλύτερο καλό αλλά και το μεγαλύτερο κακό συγχρόνως. Η βία και το έγκλημα ήταν και εξακολουθεί να είναι συνοδοί της ανθρώπινης ιστορίας και του ανθρώπινου πολιτισμού. Δεν υπήρξε ιστορική περίοδος χωρίς βίαιες πράξεις ή εγκληματικές ενέργειες. Γι’αυτό όλες οι υγιείς κοινωνίες προβληματίστηκαν από πολύ νωρίς σχετικά με την τιμωρία τέτοιων εκδηλώσεων. Οι ποινές που θεσπίστηκαν κατά καιρούς διέφεραν ανάλογα με το είδος του εγκλήματος και τη σοβαρότητά του, η θανατική καταδίκη όμως, μια από τις αρχαιότερες ποινές, εξακολουθεί και εφαρμόζεται έως και σήμερα σε πολλές χώρες, με τη συζήτηση περί αναγκαιότητας της ή μη να είναι ίσως πιο επίκαιρη από ποτέ. Ακόμα και στην Ελλάδα.

Αφορμή αποτέλεσε άλλο ένα ειδεχθές έγκλημα που συνέβη στη χώρα μας με τη δολοφονία της μικρής Άννυς από τον πατέρα της και τις δηλώσεις του υπουργού προστασίας του πολίτη, κυρίου Πανούση, περί ύπαρξης κάποιου ''κώδικα τιμής'' στις φυλακές ο οποίος δεν θα επέτρεπε στον εικοσιεπτάχρονο δολοφόνο να επιβιώσει για πολύ καιρό μέσα σε αυτές.

Βέβαια, το φρικιαστικό αυτό έγκλημα αποτελεί συνέχεια μιας σειράς αποτρόπαιων περιστατικών που έχουν λάβει χώρα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

Το πρώτο περιστατικό που συντάραξε την ελληνική κοινωνία συνέβη το Δεκέμβρη του 1993 όταν ένας ελαιοχρωματιστής από την Ερμιόνη ονόματι Μανώλης Δουρής ομολόγησε πως κακοποίησε σεξουαλικά και σκότωσε τον 6χρονο γιό του. Τα επόμενα δύο περιστατικά συνέβησαν με διαφορά τεσσάρων μηνών. Στην Πάρο τον Αύγουστο του 2012 ένας 19χρονος Πακιστανός ο οποίος εργαζόταν ως κηπουρός σε ξενοδοχείο του νησιού κακοποίησε βάναυσα την 14χρονη Μυρτώ. Τον Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου στην Ξάνθη ο 27χρονος Χρήστος Παπάζογλου βίασε και έκαψε ζωντανή την 34χρονη Ζωή Δαδακλίδου. Μετά και τη δολοφονία της Άννυς ξεκίνησε γα άλλη μια φορά μια συζήτηση που ουσιαστικά δεν είχε φύγει ποτέ από το μυαλό της ελληνικής κοινωνίας: εκείνη της επαναφοράς της θανατικής καταδίκης.

Η εφαρμογή της θανατικής ποινής ή όχι αποτελεί μέχρι σήμερα ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα που διχάζει την κοινή γνώμη. Απ' τη μια μεριά βρίσκονται εκείνοι που είναι υπέρμαχοι και θιασώτες της θανατικής ποινής. Χρησιμοποιούν μια σειρά επιχειρημάτων για να στηρίξουν την ορθότητα της θέσης τους. Επισημαίνουν τη μεγάλη έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας στην εποχή μας και παρατηρούν την αδυναμία και την ανικανότητα του σωφρονιστικού συστήματος να την περιορίσει. Πιστεύουν πως ο φόβος της ποινής του θανάτου αποθαρρύνει τον εγκληματία από την τέλεση εγκλήματος και πως η ισάξια ανταπόδοση είναι η μόνη που αρμόζει σε άτομα που έχουν αφαιρέσει κάποια ανθρώπινη ζωή αλλά και σε περιπτώσεις άλλων εγκλημάτων που πλήττουν σοβαρά μια ανθρώπινη ζωή όπως είναι οι βασανισμοί, οι βιασμοί, η παιδεραστία, η εμπορία ναρκωτικών κ.ά. Επιπλέον, υπάρχει και το ζήτημα της δικαίωσης της οικογένειας του θύματος όπου κυρίως σε περιπτώσεις δολοφονιών, πέρα από την τιμωρία του δράστη ένα σημαντικό ζήτημα που προκύπτει είναι και η δικαίωση των συγγενών και του οικογενειακού περιβάλλοντος του θύματος οι οποίοι είναι πολύ πιθανόν να ζητούν εκδίκηση.

Από την άλλη πλευρά οι πολέμιοι της θανατικής ποινής δεν βρίσκουν και τόσο πειστικά αυτά τα επιχειρήματα. Κατά τη γνώμη τους πουθενά δεν έχει αποδειχθεί ότι η θανατική ποινή αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέσο για την καταστολή του εγκλήματος καθώς δεν προλαμβάνει κανένα έγκλημα. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για καθ' έξιν εγκληματίες ή ψυχρούς και φανατισμένους δολοφόνους οι οποίοι δεν υπολογίζουν καθόλου τη θανατική ποινή αφού πολλοί από αυτούς δεν διστάζουν να συμμετέχουν ακόμη και σε επιχειρήσεις αυτοκτονίας. Άλλωστε και οι στατιστικές σε πολλές χώρες έδειξαν ότι μετά την κατάργηση της θανατικής ποινής δεν αυξήθηκαν τα κακουργήματα. 

Παράλληλα, υποστηρίζουν πως το σύστημα "οφθαλμός αντί οφθαλμού" είναι αναχρονιστικό και δεν μπορεί να εφαρμόζεται στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες. Δεν μπορεί η κοινωνία να εφαρμόζει ως ποινή την ίδια την εγκληματική πράξη για την οποία καταδικάζει το δράστη καθώς έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος βίας. Επιπλέον, ένα από τα σημαντικότερα αρνητικά της θανατικής ποινής είναι το μη αναστρέψιμο αυτής σε περίπτωση δικαστικής πλάνης. Παρά την πρόοδο της εγκληματολογίας και της βιοϊατρικής, οι οποίες έχουν ανακαλύψει διάφορες επιστημονικές μεθόδους για την εξιχνίαση εγκλημάτων, με κυριότερη και πιο γνωστή τη μέθοδο ανάλυσης DNA, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που αυτές αποδεικνύονται λανθασμένες και οδηγούν στην καταδίκη λάθος ανθρώπων.

Όσο όμως αυτή η αέναη κόντρα συνεχίζεται, θα πρέπει να αντιληφθεί ο καθένας μας πως πέρα από τον ένοχο της εκάστοτε εγκληματικής πράξης, υπάρχουν και οι συνένοχοι που άλλες φορές είμαστε εμείς οι πολίτες και άλλες φορές το ίδιο το κράτος.

Στην περίπτωση της δολοφονίας της Άννυς υπάρχουν μαρτυρίες των γειτόνων οι οποίοι ομολογούν πως άκουγαν το μικρό κορίτσι να κλαίει και να φωνάζει πολλές φορές όσο καιρό έμεναν στο συγκεκριμένο σπίτι ωστόσο δεν έκαναν τίποτα γι' αυτό. Έχουν σκεφτεί πόσο διαφορετικά ίσως να είχαν εξελιχθεί τα γεγονότα αν ένας από όλους αυτούς έκανε το αυτονόητο και καλούσε την αστυνομία; Αυτοί οι άνθρωποι τώρα έχουν ήσυχη τη συνείδησή τους;

Στο περιστατικό της Ξάνθης, μάθαμε πως ο δράστης είχε βεβαρημένο ιστορικό για αντίστοιχες εγκληματικές ενέργειες καθώς είχε προφυλακιστεί για απόπειρα βιασμού πριν από έναν περίπου χρόνο. Ωστόσο αυτός ο άνθρωπος εκμεταλλευόμενος κάποια νομικά παραθυράκια αλλά και την αδιαφορία του κράτους κυκλοφορούσε ελεύθερος χωρίς κανένα περιορισμό.

Ο "δράκος της Πάρου" όπως ονόμασαν τον Πακιστανό με τί χαρτιά μπήκε στην Ελλάδα και ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου με τί δικαιολογητικά τον είχε προσλάβει ως κηπουρό; Προφανώς του αρκούσε που του ερχόταν φθηνός.

Στην περίπτωση του Μανώλη Δουρή είναι πολύ πιθανό νε έχουμε βρεθεί όλοι θύματα μιας δικαστικής πλάνης καθώς όπως δήλωνε τότε ο καθηγητής εγκληματολογίας και νυν υπουργός Γιάννης Πανούσης από την έκθεση πραγματογνωμοσύνης των εγκληματολογικών εργαστηρίων μπορεί να τεθεί εν αμφιβόλω η ταυτότητα του δολοφόνου του παιδιού. Μπορεί άλλος να είναι ο βιαστής και άλλος ο δολοφόνος.

Η κοινωνία μπορεί με άλλους τρόπους να προστατευθεί αποτελεσματικά από το έγκλημα και όχι με το να εγκληματήσει η ίδια. Κι αυτοί οι άλλοι τρόποι είναι αυστηρές ποινές, όπως τα ισόβια δεσμά, αρκεί βέβαια να επιβάλλονται και να τηρούνται αυστηρά. Η ανθρώπινη ζωή είναι αγαθό απαραβίαστο και η κρατική εξουσία δεν έχει κανένα δικαίωμα να την αφαιρεί για κανένα απολύτως λόγο.

Πέτρος Παπανικολάου