Greeks Abroad: Ζαχαρίας Σαραντουλάκης
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Τρίτη εβδομάδα αυτή που διανύουμε για τους Greeks Abroad και το σημερινό κεντρικό πρόσωπο του αφιερ...
http://www.thecolumnist.gr/2015/05/greeks-abroad_19.html
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
Τρίτη εβδομάδα αυτή που διανύουμε για τους Greeks Abroad και το σημερινό κεντρικό πρόσωπο του αφιερώματός μας είναι ο δημοσιογράφος Ζαχαρίας Σαραντουλάκης.
Απόφοιτος του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, βρίσκεται από τον περασμένο Σεπτέμβριο στην Ισπανία για μεταπτυχιακές σπουδές στον τομέα της Έρευνας στην Επικοινωνία και τη Δημοσιογραφία στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Σημαντικό εφόδιο σε αυτήν την νέα προσπάθειά του αποτελεί κι η σημαντική εμπειρία του στα ελληνικά media, δημόσια και ιδιωτικά, στα πλαίσια των οποίων έχει κάνει σχεδόν τα πάντα: ραδιοφωνικός παραγωγός, συμπαρουσιαστής σε τηλεοπτική εκπομπή, συντάκτης και αρθρογράφος.
Ο εικοσιοκτάχρονος δημοσιογράφος μίλησε αποκλειστικά στο "The Columnist" και το Γιάννη Στέλιο Παπαδόπουλο για την αντίληψη περί δημοσιογραφίας σε Ελλάδα και Ισπανία, τις διαφορές μεταξύ των δύο χωρών στην κοινωνική λειτουργία, τα πρότυπά του, την ελευθερία του Τύπου και πολλά άλλα.
- Επέλεξες να μεταβείς στο εξωτερικό για μεταπτυχιακές σπουδές έχοντας ήδη ξεκινήσει μία πορεία στο χώρο της ελληνικής δημοσιογραφίας. Δεν θεωρείς ότι αυτό θα "παγώσει" την καριέρα σου στην Ελλάδα για, τουλάχιστον, ένα χρόνο;
Ζ.Σ.: "Κάθε άλλο. Η μέχρι τώρα επαφή μου με τον χώρο της δημοσιογραφίας περισσότερο με ενθάρρυνε παρά με αποθάρρυνε από το να το κάνω. Ίσως γιατί στην Ελλάδα οι επιλογές να εργαστεί κανείς στον τομέα που επιθυμεί χωρίς περαιτέρω εξειδίκευση έχουν μειωθεί δραματικά, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Οι σπουδές στο εξωτερικό ήταν πάγια επιθυμία μου. Οκτώ μήνες μετά, το μόνο για το οποίο μπορώ να πω ότι έχω μετανιώσει είναι για το ότι δεν το είχα αποφασίσει νωρίτερα. Σ’ έναν χώρο όπου μεταβάλλεται διαρκώς όπως η δημοσιογραφία, η συνεχής διαμόρφωση και εκπαίδευση πέρα από δικαίωμα είναι και υποχρέωση".
- Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σου, οι πιο σημαντικές διαφορές μεταξύ Ισπανίας και Ελλάδας ως προς την αντίληψη περί δημοσιογραφίας;
Ζ.Σ.: "Αυτό που παρατηρώ γενικά στα ισπανικά μέσα ενημέρωσης είναι η μεγάλη ενασχόληση με τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και με θέματα πέρα από τα καθαρά εθνικά (τις λεγόμενες διεθνείς ειδήσεις), πράγμα που δεν υπάρχει σε τέτοιο βαθμό στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, ο μέσος ισπανός πολίτης είναι "εκπαιδευμένος" στο να γνωρίζει και να μαθαίνει πράγματα που βρίσκονται έξω από την καθημερινότητα του ή που φαινομενικά δεν τον επηρεάζουν. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι παθογένειες που παρατηρούνται στην ελληνική κοινωνία δεν υπάρχουν και εδώ, όπως για παράδειγμα η στείρα προσκόλληση του Τύπου σε συγκεκριμένους πολιτικούς και ιδεολογικούς προσανατολισμούς και οι προπαγανδιστικές τάσεις. Σε γενικές γραμμές, πάντως, είναι εμφανές ότι τα μέσα λειτουργούν πιο ανεξάρτητα και υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία λόγου και απόψεων, γεγονός που συμβάλλει στο να μην στερούνται πλουραλισμού τα ισπανικά ΜΜΕ".
- Πες μου ένα στοιχείο που θα ήθελες να αλλάξει στα ελληνικά ΜΜΕ και ένα που θα κρατούσες ανέπαφο.
Ζ.Σ.: "Δυστυχώς, για κάποιον που γνωρίζει έστω και στο ελάχιστο την κατάσταση των ελληνικών ΜΜΕ θα έλεγε ότι ένα μόνο πράγμα δεν αρκεί. Ένα από τα βασικότερα, ωστόσο, είναι η απεξάρτηση από τα στενά κομματικά συμφέροντα των μέσων ενημέρωσης που κατέχονται από μεγαλοϊδιοκτήτες με εξίσου στενές και καχύποπτες σχέσεις με την πολιτική σκηνή της χώρας. Αυτό νομίζω είναι άκρως σημαντικό για να μπορέσει να λειτουργήσει πιο ανεξάρτητα και η ελληνική δημοσιογραφία. Φυσικά, εδώ εμπίπτει και το ζήτημα της χορήγησης μόνιμων αδειών σε ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς και όχι προσωρινών όπως εκδίδονται τώρα, έτσι ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια στο θέμα των ιδιοκτησιών και της νομιμότητας τους, κάτι για το οποίο, απ’ όσο γνωρίζω, η παρούσα κυβέρνηση έχει δεσμευτεί ότι θα το αλλάξει. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, θα προτιμούσα να μείνουν ως έχουν οι προσπάθειες που αποσκοπούν στη γενικότερη βελτίωση της εικόνας των ελληνικών ΜΜΕ. Δεν είναι πολλές. Αναφέρομαι μεμονωμένα σε δημοσιογράφους και προγράμματα που συνεχίζουν να λειτουργούν ανεξάρτητα και να ενημερώνουν το κοινό με οποιοδήποτε κόστος. Τουλάχιστον, αυτά να μην τα επηρεάσει η συνολική μετριότητα που κυριαρχεί στο περιβάλλον των ΜΜΕ της χώρας μας τα τελευταία χρόνια".
- Ποια είναι η εικόνα που μεταφέρει ο ισπανικός Τύπος για την κατάσταση στην Ελλάδα; Τη θεωρείς αντιπροσωπευτική;
Ζ.Σ.: "Σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό ναι. Κατά κύριο λόγο, οι αναφορές στη χώρα μας παίρνουν την μορφή συμπαράστασης και δίνουν το στίγμα ότι οι Έλληνες δεν συμβιβάζονται με την παρούσα οικονομική συγκυρία. Μεγάλη μερίδα του Τύπου βρίσκει αφορμή να ταχθεί κατά της πολιτικής που ακολουθεί η ισπανική κυβέρνηση η οποία έχει, επίσης, να αντιμετωπίσει υψηλά ποσοστά ανεργίας. Μέχρι ενός σημείου υπάρχει συναισθηματική και πολιτική ταύτιση με την κατάσταση στην χώρα μας καθώς, ειρήσθω εν παρόδω, ακολουθούν βουλευτικές εκλογές και εδώ (πιθανότατα τον Νοέμβρη), όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν και επίγνωση των διαφορών. Θα έλεγα ότι για τον ισπανικό Τύπο η Ελλάδα μοιάζει με ένα φαινόμενο έτοιμο να εκτονωθεί του οποίου τα αποτελέσματα αναμένουν με ενδιαφέρον".
- Ποια πλευρά της ισπανικής κουλτούρας θα ήθελες να δεις στην Ελλάδα και ποια της ελληνικής στην ισπανική πραγματικότητα αντίστοιχα;
Ζ.Σ.: "Η Ισπανία και η Ελλάδα είναι δύο χώρες με πολλές ομοιότητες και κοινά στοιχεία. Είναι όμως και δύο χώρες με διαφορετικές ιστορικές πορείες. Καθεμιά έχει την δική της ξεχωριστή εθνική ταυτότητα, τις ιδιαιτερότητες της. Ξέρω ότι αυτό δεν αλλάζει και το σέβομαι απόλυτα στο διάστημα που ζω εδώ. Από κει και πέρα, όσον αφορά θέματα οργάνωσης και καθημερινότητας ένα πράγμα που θαυμάζω ιδιαίτερα εδώ στη Βαρκελώνη είναι η τήρηση των ωραρίων σε δημόσιες υπηρεσίες, καταστήματα και νυχτερινά μαγαζιά. Επίσης, το γεγονός ότι μπορείς να κυκλοφορήσεις παντού όλες τις ώρες της μέρας χωρίς να φοβάσαι. Υπάρχει ασφάλεια. Από την άλλη μεριά, εδώ ο κόσμος βλέπω ότι δεν αισθάνεται τόσο έντονα την ανάγκη να μιλήσει ξένες γλώσσες όπως συμβαίνει στην Ελλάδα. Δεν εκτίθεται αρκετά στο άκουσμα ή στην εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας για παράδειγμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στους περισσότερους κινηματογράφους ή στην τηλεόραση οι ξένες ταινίες είναι μεταγλωττισμένες, τόσο στα ισπανικά όσο και στα καταλανικά που είναι συνεπίσημη γλώσσα στην περιοχή. Ορισμένες φορές αυτό μπορεί να φανεί άσχημα σε κάποιον που έρχεται από το εξωτερικό ή να δημιουργήσει πολυπλοκότητα στην επικοινωνία".
- Μέχρι τον Ιούνιο του 2013 οι κύριες κατηγορίες εναντίον της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης ήταν η αδιαφάνεια και η κυβερνητική εξάρτηση στον τρόπο λειτουργίας της. Μετά το καλοκαίρι του 2013, μειώθηκαν μεν τα λειτουργικά έξοδα στο νέο φορέα αλλά η πολιτική εξάρτηση συνεχίστηκε ενώ το πρόγραμμα, σχεδόν, εξαϋλώθηκε. Γιατί η Ελλάδα δυσκολεύεται τόσο να αποκτήσει έναν ανεξάρτητο και οικονομικά υγιή δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα;
Ζ.Σ.: "Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να το δούμε συνολικά μέχρι τώρα. Δυστυχώς, στην Ελλάδα οι κακές συνήθειες που χαρακτήριζαν από πολύ παλιά τον δημόσιο τομέα δεν έλειπαν ούτε από τα δημόσια ΜΜΕ. Κάποιες φορές εν αγνοία της ελληνικής κυβέρνησης κάποιες άλλες όμως με την συναίνεση της. Καμία από τις δύο πλευρές δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Καλώς ή κακώς στην χώρα μας τα κατοχυρωμένα εργατικά δικαιώματα και οι ελευθερίες έφτασαν να ισοδυναμούν πολλές φορές με την κατασπατάληση δημόσιου χρήματος, τα ρουσφέτια, την αδιαφάνεια και το γαϊτανάκι πάει λέγοντας. Επόμενο είναι σε συνθήκες οικονομικής κρίσης τα προβλήματα να φανούν πιο έντονα. Έχω όμως την αίσθηση ότι με το κλείσιμο της ΕΡΤ ακολούθησαν τραγικά λάθη που με τη σειρά τους οδήγησαν σε χονδροειδείς παραβιάσεις του συντάγματος που όχι μόνο έπληξαν τον δημόσιο ραδιοτηλεοτικό φορέα αλλά και την εν γένει εικόνα της χώρας μας στο εξωτερικό. Ο Ιούνιος του 2013 παραμένει ένα μελανό σημείο στην ιστορία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, ίσως το πιο μελανό, και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μέσα σε μία νύχτα 2.700 άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους. Νομίζω ότι δεν πρόκειται να αποκτήσει η χώρα μας ανεξάρτητα και υγιή δημόσια ΜΜΕ αν δεν υπάρξει επανασχεδιασμός και ανασυγκρότηση εκ του μηδενός, με σεβασμό προς το σύνταγμα και τους νόμους".
- Υπάρχει κάποιο πρόσωπο από το χώρο της δημοσιογραφίας που έχεις ως πρότυπο;
Ζ.Σ.: "Πρότυπο με την έννοια να θέλω να γίνω σαν αυτόν δεν θα έλεγα ότι υπάρχει. Υπάρχουν όμως πολλά πρόσωπα από τον χώρο της δημοσιογραφίας που παράγουν και έχουν παράξει κατά καιρούς σπουδαίο έργο και που θαυμάζω τον τρόπο που τα έχουν καταφέρει. Θα ξεχώριζα τον Γιώργο Αυγερόπουλο για την αφοσίωση του και τον τρόπο που έχει υπηρετήσει τον χώρο. Εξάλλου, η δημοσιογραφία από μόνη της είναι τόσο χαοτική που το μόνο που μπορεί να κάνει κανείς είναι να προσθέτει χρήσιμα και ουσιαστικά πράγματα με τα μέσα που διαθέτει κάθε φορά. Αλλιώς ήταν οι συνθήκες του επαγγέλματος πριν από 20 χρόνια, αλλιώς τώρα και αλλιώς ενδεχομένως να είναι στα επόμενα 10".
- Σύμφωνα με την έγκυρη αμερικανική οργάνωση Freedom Press την πενταετία 2010-2015 η Ελλάδα παρουσίασε μία τεράστια υποχώρηση στην ελευθερία του Τύπου από τις 29 στις 51 μονάδες, υπολειπόμενη μάλιστα χωρών όπως η Μποτσουάνα και η Ναμίμπια. Η υποχώρηση για την Ισπανία την αντίστοιχη περίοδο ήταν μόλις 4 μονάδες, από το 24 στο 28. Ποιο είναι το σχόλιό σου;
Ζ.Σ.: "Δεν μου προκαλεί εντύπωση η συγκεκριμένη υποχώρηση. Σε μεγάλο βαθμό αυτά τα στοιχεία βασίζονται στην πολιτική σταθερότητα, την ευημερία και την ποικιλία των μέσων μαζικής ενημέρωσης που υπάρχει σε κάθε χώρα. Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βίωσαν με πολύ οδυνηρό τρόπο τις συνθήκες της κρίσης πριν ακόμα από το 2010 που υπογράφηκε το πρώτο μνημόνιο. Επόμενο ήταν, όντας στην πιο δυσχερή θέση σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ευρωζώνης να υποστούμε και τις μεγαλύτερες συνέπειες. Κλεισίματα καναλιών και μεγάλων εφημερίδων με αποκορύφωμα την ΕΡΤ, απλήρωτοι εργαζόμενοι υπό τον φόβο απολύσεων, τεράστια κυβερνητική προπαγάνδα, όλα αυτά είναι απλώς κάποια από τα συμπτώματα της υπονόμευσης της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης στη χώρα μας. Στην Ισπανία, υπήρξαν παρόμοια φαινόμενα όμως δεν εκτονώθηκαν σε τέτοιο βαθμό όπως στην Ελλάδα. Οπότε δικαιολογείται και η μικρή πτώση του στην ελευθερία του Τύπου. Γενικότερα, πάντως, αυτού του είδους οι στατιστικές φέρνουν στην επιφάνεια το πρόβλημα μιας πολύ μεγαλύτερης κρίσης που πλανάται τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη. Μιας κρίσης συστημάτων. Στον βωμό της προώθησης δήθεν κοινών οικονομικών πολιτικών, που στόχο-υποτίθεται-ότι έχουν την βελτίωση των συνθηκών ζωής των ευρωπαίων πολιτών, θυσιάστηκαν θεμελιώδεις αξίες και δικαιώματα κεκτημένα εδώ και δεκαετίες. Αν θέλει η Ευρωπαϊκή Ένωση να συνεχίσει να βασίζεται στις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου τα οποία διατυμπανίζει ότι πρεσβεύει τότε θα πρέπει να βρει μια λύση με γνώμονα την προστασία του ανθρώπου και της αξιοπρέπειάς του".
- Τα social media παίζουν καθοριστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις ανά τον κόσμο. Μήπως, όμως, η ταχύτητα στη διάδοση της είδησης έχει γίνει πλέον αυτοσκοπός ζημιώνοντας την ίδια τη δημοσιογραφία κι εν τέλει την πολιτική;
Ζ.Σ.: "Είναι κάτι που σαφώς έχει παίξει το ρόλο του. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στην εποχή μας, όσον αφορά τα social media, είναι το ότι δεν είναι σε θέση από μόνα τους να μας υποδείξουν τι είναι και τι δεν είναι σημαντικό. Αυτή η ανάμιξη κάθε είδους πληροφοριών (χρήσιμων και άχρηστων) που υπάρχει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να αποδειχθεί από επικίνδυνη εώς και οδυνηρή για το μέλλον και τις επόμενες γενιές. Εδώ φυσικά έρχεται ο ρόλος και η ευθύνη του δημοσιογράφου που ως εκπαιδευμένος επαγγελματίας οφείλει να βάζει σε σειρά αυτόν τον κυκεώνα πληροφοριών και να τονίζει αυτό που χρίζει προβολής, επεξεργασίας ή περαιτέρω έρευνας. Η δημοσιογραφία μπορεί να εκμεταλλευτεί προς όφελος της τα νέα μέσα. Χρειάζονται όμως άνθρωποι καταρτισμένοι, έμπειροι και κυρίως σκεπτόμενοι".
- Από τι θα εξαρτηθεί η επιστροφή σου ή μη στην Ελλάδα, μετά την ολοκλήρωση του μεταπτυχιακού σου;
Ζ.Σ.: "Για την ώρα, μου απομένει κάποιο διάστημα ακόμα μέχρι να ολοκληρωθεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα που παρακολουθώ και χωρίς να σημαίνει ότι ακολούθησα τις συγκεκριμένες σπουδές αποκλειστικά με αυτήν την προοπτική, αρχικά με ενδιαφέρει να εργαστώ. Είτε αυτό γίνει εδώ στη Βαρκελώνη, είτε στην Ελλάδα, είτε κάπου αλλού. Θα δω τα πράγματα και θα πράξω αναλόγως. Ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη και εύχομαι στο The Columnist να συνεχίσει το αξιόλογο έργο του με ωραίες στήλες και ποικιλία απόψεων".
- Εμείς σε ευχαριστούμε και σου ευχόμαστε κάθε επιτυχία σε ότι κι αν κάνεις.
Ο εικοσιοκτάχρονος δημοσιογράφος μίλησε αποκλειστικά στο "The Columnist" και το Γιάννη Στέλιο Παπαδόπουλο για την αντίληψη περί δημοσιογραφίας σε Ελλάδα και Ισπανία, τις διαφορές μεταξύ των δύο χωρών στην κοινωνική λειτουργία, τα πρότυπά του, την ελευθερία του Τύπου και πολλά άλλα.
- Επέλεξες να μεταβείς στο εξωτερικό για μεταπτυχιακές σπουδές έχοντας ήδη ξεκινήσει μία πορεία στο χώρο της ελληνικής δημοσιογραφίας. Δεν θεωρείς ότι αυτό θα "παγώσει" την καριέρα σου στην Ελλάδα για, τουλάχιστον, ένα χρόνο;
Ζ.Σ.: "Κάθε άλλο. Η μέχρι τώρα επαφή μου με τον χώρο της δημοσιογραφίας περισσότερο με ενθάρρυνε παρά με αποθάρρυνε από το να το κάνω. Ίσως γιατί στην Ελλάδα οι επιλογές να εργαστεί κανείς στον τομέα που επιθυμεί χωρίς περαιτέρω εξειδίκευση έχουν μειωθεί δραματικά, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Οι σπουδές στο εξωτερικό ήταν πάγια επιθυμία μου. Οκτώ μήνες μετά, το μόνο για το οποίο μπορώ να πω ότι έχω μετανιώσει είναι για το ότι δεν το είχα αποφασίσει νωρίτερα. Σ’ έναν χώρο όπου μεταβάλλεται διαρκώς όπως η δημοσιογραφία, η συνεχής διαμόρφωση και εκπαίδευση πέρα από δικαίωμα είναι και υποχρέωση".
- Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σου, οι πιο σημαντικές διαφορές μεταξύ Ισπανίας και Ελλάδας ως προς την αντίληψη περί δημοσιογραφίας;
Ζ.Σ.: "Αυτό που παρατηρώ γενικά στα ισπανικά μέσα ενημέρωσης είναι η μεγάλη ενασχόληση με τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και με θέματα πέρα από τα καθαρά εθνικά (τις λεγόμενες διεθνείς ειδήσεις), πράγμα που δεν υπάρχει σε τέτοιο βαθμό στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, ο μέσος ισπανός πολίτης είναι "εκπαιδευμένος" στο να γνωρίζει και να μαθαίνει πράγματα που βρίσκονται έξω από την καθημερινότητα του ή που φαινομενικά δεν τον επηρεάζουν. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι παθογένειες που παρατηρούνται στην ελληνική κοινωνία δεν υπάρχουν και εδώ, όπως για παράδειγμα η στείρα προσκόλληση του Τύπου σε συγκεκριμένους πολιτικούς και ιδεολογικούς προσανατολισμούς και οι προπαγανδιστικές τάσεις. Σε γενικές γραμμές, πάντως, είναι εμφανές ότι τα μέσα λειτουργούν πιο ανεξάρτητα και υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία λόγου και απόψεων, γεγονός που συμβάλλει στο να μην στερούνται πλουραλισμού τα ισπανικά ΜΜΕ".
- Πες μου ένα στοιχείο που θα ήθελες να αλλάξει στα ελληνικά ΜΜΕ και ένα που θα κρατούσες ανέπαφο.
Ζ.Σ.: "Δυστυχώς, για κάποιον που γνωρίζει έστω και στο ελάχιστο την κατάσταση των ελληνικών ΜΜΕ θα έλεγε ότι ένα μόνο πράγμα δεν αρκεί. Ένα από τα βασικότερα, ωστόσο, είναι η απεξάρτηση από τα στενά κομματικά συμφέροντα των μέσων ενημέρωσης που κατέχονται από μεγαλοϊδιοκτήτες με εξίσου στενές και καχύποπτες σχέσεις με την πολιτική σκηνή της χώρας. Αυτό νομίζω είναι άκρως σημαντικό για να μπορέσει να λειτουργήσει πιο ανεξάρτητα και η ελληνική δημοσιογραφία. Φυσικά, εδώ εμπίπτει και το ζήτημα της χορήγησης μόνιμων αδειών σε ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς και όχι προσωρινών όπως εκδίδονται τώρα, έτσι ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια στο θέμα των ιδιοκτησιών και της νομιμότητας τους, κάτι για το οποίο, απ’ όσο γνωρίζω, η παρούσα κυβέρνηση έχει δεσμευτεί ότι θα το αλλάξει. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, θα προτιμούσα να μείνουν ως έχουν οι προσπάθειες που αποσκοπούν στη γενικότερη βελτίωση της εικόνας των ελληνικών ΜΜΕ. Δεν είναι πολλές. Αναφέρομαι μεμονωμένα σε δημοσιογράφους και προγράμματα που συνεχίζουν να λειτουργούν ανεξάρτητα και να ενημερώνουν το κοινό με οποιοδήποτε κόστος. Τουλάχιστον, αυτά να μην τα επηρεάσει η συνολική μετριότητα που κυριαρχεί στο περιβάλλον των ΜΜΕ της χώρας μας τα τελευταία χρόνια".
- Ποια είναι η εικόνα που μεταφέρει ο ισπανικός Τύπος για την κατάσταση στην Ελλάδα; Τη θεωρείς αντιπροσωπευτική;
Ζ.Σ.: "Σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό ναι. Κατά κύριο λόγο, οι αναφορές στη χώρα μας παίρνουν την μορφή συμπαράστασης και δίνουν το στίγμα ότι οι Έλληνες δεν συμβιβάζονται με την παρούσα οικονομική συγκυρία. Μεγάλη μερίδα του Τύπου βρίσκει αφορμή να ταχθεί κατά της πολιτικής που ακολουθεί η ισπανική κυβέρνηση η οποία έχει, επίσης, να αντιμετωπίσει υψηλά ποσοστά ανεργίας. Μέχρι ενός σημείου υπάρχει συναισθηματική και πολιτική ταύτιση με την κατάσταση στην χώρα μας καθώς, ειρήσθω εν παρόδω, ακολουθούν βουλευτικές εκλογές και εδώ (πιθανότατα τον Νοέμβρη), όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν και επίγνωση των διαφορών. Θα έλεγα ότι για τον ισπανικό Τύπο η Ελλάδα μοιάζει με ένα φαινόμενο έτοιμο να εκτονωθεί του οποίου τα αποτελέσματα αναμένουν με ενδιαφέρον".
- Ποια πλευρά της ισπανικής κουλτούρας θα ήθελες να δεις στην Ελλάδα και ποια της ελληνικής στην ισπανική πραγματικότητα αντίστοιχα;
Ζ.Σ.: "Η Ισπανία και η Ελλάδα είναι δύο χώρες με πολλές ομοιότητες και κοινά στοιχεία. Είναι όμως και δύο χώρες με διαφορετικές ιστορικές πορείες. Καθεμιά έχει την δική της ξεχωριστή εθνική ταυτότητα, τις ιδιαιτερότητες της. Ξέρω ότι αυτό δεν αλλάζει και το σέβομαι απόλυτα στο διάστημα που ζω εδώ. Από κει και πέρα, όσον αφορά θέματα οργάνωσης και καθημερινότητας ένα πράγμα που θαυμάζω ιδιαίτερα εδώ στη Βαρκελώνη είναι η τήρηση των ωραρίων σε δημόσιες υπηρεσίες, καταστήματα και νυχτερινά μαγαζιά. Επίσης, το γεγονός ότι μπορείς να κυκλοφορήσεις παντού όλες τις ώρες της μέρας χωρίς να φοβάσαι. Υπάρχει ασφάλεια. Από την άλλη μεριά, εδώ ο κόσμος βλέπω ότι δεν αισθάνεται τόσο έντονα την ανάγκη να μιλήσει ξένες γλώσσες όπως συμβαίνει στην Ελλάδα. Δεν εκτίθεται αρκετά στο άκουσμα ή στην εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας για παράδειγμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στους περισσότερους κινηματογράφους ή στην τηλεόραση οι ξένες ταινίες είναι μεταγλωττισμένες, τόσο στα ισπανικά όσο και στα καταλανικά που είναι συνεπίσημη γλώσσα στην περιοχή. Ορισμένες φορές αυτό μπορεί να φανεί άσχημα σε κάποιον που έρχεται από το εξωτερικό ή να δημιουργήσει πολυπλοκότητα στην επικοινωνία".
- Μέχρι τον Ιούνιο του 2013 οι κύριες κατηγορίες εναντίον της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης ήταν η αδιαφάνεια και η κυβερνητική εξάρτηση στον τρόπο λειτουργίας της. Μετά το καλοκαίρι του 2013, μειώθηκαν μεν τα λειτουργικά έξοδα στο νέο φορέα αλλά η πολιτική εξάρτηση συνεχίστηκε ενώ το πρόγραμμα, σχεδόν, εξαϋλώθηκε. Γιατί η Ελλάδα δυσκολεύεται τόσο να αποκτήσει έναν ανεξάρτητο και οικονομικά υγιή δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα;
Ζ.Σ.: "Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να το δούμε συνολικά μέχρι τώρα. Δυστυχώς, στην Ελλάδα οι κακές συνήθειες που χαρακτήριζαν από πολύ παλιά τον δημόσιο τομέα δεν έλειπαν ούτε από τα δημόσια ΜΜΕ. Κάποιες φορές εν αγνοία της ελληνικής κυβέρνησης κάποιες άλλες όμως με την συναίνεση της. Καμία από τις δύο πλευρές δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Καλώς ή κακώς στην χώρα μας τα κατοχυρωμένα εργατικά δικαιώματα και οι ελευθερίες έφτασαν να ισοδυναμούν πολλές φορές με την κατασπατάληση δημόσιου χρήματος, τα ρουσφέτια, την αδιαφάνεια και το γαϊτανάκι πάει λέγοντας. Επόμενο είναι σε συνθήκες οικονομικής κρίσης τα προβλήματα να φανούν πιο έντονα. Έχω όμως την αίσθηση ότι με το κλείσιμο της ΕΡΤ ακολούθησαν τραγικά λάθη που με τη σειρά τους οδήγησαν σε χονδροειδείς παραβιάσεις του συντάγματος που όχι μόνο έπληξαν τον δημόσιο ραδιοτηλεοτικό φορέα αλλά και την εν γένει εικόνα της χώρας μας στο εξωτερικό. Ο Ιούνιος του 2013 παραμένει ένα μελανό σημείο στην ιστορία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, ίσως το πιο μελανό, και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μέσα σε μία νύχτα 2.700 άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους. Νομίζω ότι δεν πρόκειται να αποκτήσει η χώρα μας ανεξάρτητα και υγιή δημόσια ΜΜΕ αν δεν υπάρξει επανασχεδιασμός και ανασυγκρότηση εκ του μηδενός, με σεβασμό προς το σύνταγμα και τους νόμους".
- Υπάρχει κάποιο πρόσωπο από το χώρο της δημοσιογραφίας που έχεις ως πρότυπο;
Ζ.Σ.: "Πρότυπο με την έννοια να θέλω να γίνω σαν αυτόν δεν θα έλεγα ότι υπάρχει. Υπάρχουν όμως πολλά πρόσωπα από τον χώρο της δημοσιογραφίας που παράγουν και έχουν παράξει κατά καιρούς σπουδαίο έργο και που θαυμάζω τον τρόπο που τα έχουν καταφέρει. Θα ξεχώριζα τον Γιώργο Αυγερόπουλο για την αφοσίωση του και τον τρόπο που έχει υπηρετήσει τον χώρο. Εξάλλου, η δημοσιογραφία από μόνη της είναι τόσο χαοτική που το μόνο που μπορεί να κάνει κανείς είναι να προσθέτει χρήσιμα και ουσιαστικά πράγματα με τα μέσα που διαθέτει κάθε φορά. Αλλιώς ήταν οι συνθήκες του επαγγέλματος πριν από 20 χρόνια, αλλιώς τώρα και αλλιώς ενδεχομένως να είναι στα επόμενα 10".
- Σύμφωνα με την έγκυρη αμερικανική οργάνωση Freedom Press την πενταετία 2010-2015 η Ελλάδα παρουσίασε μία τεράστια υποχώρηση στην ελευθερία του Τύπου από τις 29 στις 51 μονάδες, υπολειπόμενη μάλιστα χωρών όπως η Μποτσουάνα και η Ναμίμπια. Η υποχώρηση για την Ισπανία την αντίστοιχη περίοδο ήταν μόλις 4 μονάδες, από το 24 στο 28. Ποιο είναι το σχόλιό σου;
Ζ.Σ.: "Δεν μου προκαλεί εντύπωση η συγκεκριμένη υποχώρηση. Σε μεγάλο βαθμό αυτά τα στοιχεία βασίζονται στην πολιτική σταθερότητα, την ευημερία και την ποικιλία των μέσων μαζικής ενημέρωσης που υπάρχει σε κάθε χώρα. Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βίωσαν με πολύ οδυνηρό τρόπο τις συνθήκες της κρίσης πριν ακόμα από το 2010 που υπογράφηκε το πρώτο μνημόνιο. Επόμενο ήταν, όντας στην πιο δυσχερή θέση σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ευρωζώνης να υποστούμε και τις μεγαλύτερες συνέπειες. Κλεισίματα καναλιών και μεγάλων εφημερίδων με αποκορύφωμα την ΕΡΤ, απλήρωτοι εργαζόμενοι υπό τον φόβο απολύσεων, τεράστια κυβερνητική προπαγάνδα, όλα αυτά είναι απλώς κάποια από τα συμπτώματα της υπονόμευσης της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης στη χώρα μας. Στην Ισπανία, υπήρξαν παρόμοια φαινόμενα όμως δεν εκτονώθηκαν σε τέτοιο βαθμό όπως στην Ελλάδα. Οπότε δικαιολογείται και η μικρή πτώση του στην ελευθερία του Τύπου. Γενικότερα, πάντως, αυτού του είδους οι στατιστικές φέρνουν στην επιφάνεια το πρόβλημα μιας πολύ μεγαλύτερης κρίσης που πλανάται τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη. Μιας κρίσης συστημάτων. Στον βωμό της προώθησης δήθεν κοινών οικονομικών πολιτικών, που στόχο-υποτίθεται-ότι έχουν την βελτίωση των συνθηκών ζωής των ευρωπαίων πολιτών, θυσιάστηκαν θεμελιώδεις αξίες και δικαιώματα κεκτημένα εδώ και δεκαετίες. Αν θέλει η Ευρωπαϊκή Ένωση να συνεχίσει να βασίζεται στις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου τα οποία διατυμπανίζει ότι πρεσβεύει τότε θα πρέπει να βρει μια λύση με γνώμονα την προστασία του ανθρώπου και της αξιοπρέπειάς του".
- Τα social media παίζουν καθοριστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις ανά τον κόσμο. Μήπως, όμως, η ταχύτητα στη διάδοση της είδησης έχει γίνει πλέον αυτοσκοπός ζημιώνοντας την ίδια τη δημοσιογραφία κι εν τέλει την πολιτική;
Ζ.Σ.: "Είναι κάτι που σαφώς έχει παίξει το ρόλο του. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στην εποχή μας, όσον αφορά τα social media, είναι το ότι δεν είναι σε θέση από μόνα τους να μας υποδείξουν τι είναι και τι δεν είναι σημαντικό. Αυτή η ανάμιξη κάθε είδους πληροφοριών (χρήσιμων και άχρηστων) που υπάρχει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να αποδειχθεί από επικίνδυνη εώς και οδυνηρή για το μέλλον και τις επόμενες γενιές. Εδώ φυσικά έρχεται ο ρόλος και η ευθύνη του δημοσιογράφου που ως εκπαιδευμένος επαγγελματίας οφείλει να βάζει σε σειρά αυτόν τον κυκεώνα πληροφοριών και να τονίζει αυτό που χρίζει προβολής, επεξεργασίας ή περαιτέρω έρευνας. Η δημοσιογραφία μπορεί να εκμεταλλευτεί προς όφελος της τα νέα μέσα. Χρειάζονται όμως άνθρωποι καταρτισμένοι, έμπειροι και κυρίως σκεπτόμενοι".
- Από τι θα εξαρτηθεί η επιστροφή σου ή μη στην Ελλάδα, μετά την ολοκλήρωση του μεταπτυχιακού σου;
Ζ.Σ.: "Για την ώρα, μου απομένει κάποιο διάστημα ακόμα μέχρι να ολοκληρωθεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα που παρακολουθώ και χωρίς να σημαίνει ότι ακολούθησα τις συγκεκριμένες σπουδές αποκλειστικά με αυτήν την προοπτική, αρχικά με ενδιαφέρει να εργαστώ. Είτε αυτό γίνει εδώ στη Βαρκελώνη, είτε στην Ελλάδα, είτε κάπου αλλού. Θα δω τα πράγματα και θα πράξω αναλόγως. Ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη και εύχομαι στο The Columnist να συνεχίσει το αξιόλογο έργο του με ωραίες στήλες και ποικιλία απόψεων".
- Εμείς σε ευχαριστούμε και σου ευχόμαστε κάθε επιτυχία σε ότι κι αν κάνεις.
Γιάννης Στέλιος Παπαδόπουλος
Email: jskpapadopoulos@gmail.com
