Η Ελλάδα, η Τουρκία και οι Εγγυήσεις στην Κύπρο

 ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΓΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

Ένα δύσκολο θέμα του Κυπριακού, το οποίο αναφέρουν επίσημα οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Κύπρου, είναι η κατάργηση του συστήματος των εγγυήσεων, που υπάρχει στην Κυπριακή Δημοκρατία από το 1960. Η Κυπριακή Δημοκρατία, από την ανεξαρτησία της το 1960, έχει 3 χώρες ως Εγγυήτριες δυνάμεις, την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βρετανία, οι οποίες εγγυώνται τη συνταγματική τάξη της Κύπρου και έχουν και δικαίωμα επέμβασης.

Στις αρχές του 2015, η Ελλάδα έβαλε επίσημα το θέμα των εγγυήσεων στην Κύπρο, αναφέροντας ότι δεν επιθυμεί να παραμείνει στο νησί ως εγγυήτρια δύναμη. Είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι η Ελλάδα δεν επιθυμεί σε μελλοντική λύση του Κυπριακού να είναι εγγυήτρια δύναμη, για πολλούς και διαφόρους λόγους και αυτό είναι γνωστό σε όσους ασχολούνται με το Κυπριακό. Οι λόγοι που η Ελλάδα δεν θέλει να παραμείνει το σύστημα των εγγυήσεων είναι ότι θέλει να διευκολύνει με αυτή τη θέση την Ελληνοκυπριακή πλευρά, που επιθυμεί την κατάργηση των εγγυήσεων και επίσης, δηλώνοντας ότι αποχωρεί η Ελλάδα από εγγυήτρια δύναμη, θεωρεί ότι θα στριμώξει διπλωματικά την Τουρκία, ώστε να αναγκαστεί να αποχωρήσει και αυτή. Όπως δείχνουν τα πράγματα ούτε και η Βρετανία θέλει να συνεχιστεί το καθεστώς των εγγυήσεων. Η Βρετανία όπως φαίνεται, θέλει μόνο να κρατήσει τις δυο στρατιωτικές βάσεις που έχει στο νησί, στη Δεκέλεια και στο Ακρωτήρι.

Το θέμα των εγγυήσεων, έχει συμφωνηθεί να συζητηθεί στο τέλος των συνομιλιών σε μια διεθνή διάσκεψη, στην οποία θα συμμετέχουν και οι 3 εγγυήτριες δυνάμεις μαζί με τους αντιπροσώπους του ΟΗΕ. Εννοείται πως οι εγγυήσεις είναι ένα κεφάλαιο αναχρονιστικό. Δεν χρειάζεται σήμερα σε μια Κύπρο που είναι μέλος του ΟΗΕ και της ΕΕ, να έχει ξένες χώρες ως εγγυητές. Αφού τη λειτουργία του κράτους και την ασφάλειά του, μπορεί να την εγγυηθεί η ΕΕ. Όμως για να πάψουν να ισχύουν, θα πρέπει να συμφωνήσουν και οι 3 εγγυήτριες δυνάμεις και όπως είναι φανερό προς το παρόν, είναι πολύ δύσκολο να καταργηθούν από τη στιγμή που διαφωνεί η Τουρκία. Μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία που στήριξε επίσημα το σχέδιο Ανάν το 2004 και οι Τουρκοκύπριοι ψήφισαν συντριπτικά «ναι» υπέρ του σχεδίου, οι Εγγυήσεις ήταν στο σχέδιο και παρέμεναν.

Για να επιτευχθεί λοιπόν η κατάργησή τους, χρειάζεται σκληρός αγώνας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Εδώ εξαρτάται και από το πόσο η Τουρκοκυπριακή ηγεσία και οι Τ/Κ πολίτες, επιθυμούν να παραμείνει η Τουρκία στην Κύπρο ως εγγυήτρια δύναμη με δικαίωμα επέμβασης.

Το Κυπριακό είναι ένα ιστορικό και πολιτικό πρόβλημα που κυριαρχεί εδώ και 5 δεκαετίες και έχει πολύ βαθιές ρίζες. Οι Τουρκοκύπριοι λόγω των αιματηρών γεγονότων του 1963 και των δικοινοτικών συγκρούσεων που συνέβησαν τότε, μπορεί να αισθάνονται μια πιθανή μελλοντική απειλή από τους Ελληνοκυπρίους. Για αυτό το λόγο, υπάρχει περίπτωση να ζητήσουν να παραμείνει η Τουρκία στην Κύπρο ως εγγυήτρια δύναμη με δικαίωμα επέμβασης, γιατί μπορεί να τους δίνει ένα δίχτυ ασφαλείας. Η παραμονή λοιπόν των εγγυήσεων της Τουρκίας, μπορεί να είναι κόκκινη γραμμή για τους Τουρκοκυπρίους για να συμφωνήσουν σε μια μελλοντική λύση.

Σε αυτό το σημείο, υπάρχει έντονη διαφωνία με τους Ελληνοκυπρίους και η Ε/Κ πλευρά το έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν δέχεται εγγυήσεις και επεμβατικά δικαιώματα από καμία χώρα. Οι Ελληνοκύπριοι εξαιτίας της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974 και των αιματηρών γεγονότων που συνέβησαν τότε, θεωρούν τις τουρκικές εγγυήσεις ως απειλή για την ασφάλειά τους. Οι Ελληνοκύπριοι, όσο καλή και να είναι μια συμφωνία, δύσκολα θα την δεχτούν και θα την ψηφίσουν αν η Τουρκία παραμένει στο νησί ως εγγυήτρια δύναμη. Για τους Ε/Κ λοιπόν, είναι κόκκινη γραμμή η κατάργηση των Εγγυήσεων, ενώ για τους Τ/Κ μπορεί να είναι κόκκινη γραμμή η παραμονή των εγγυήσεων. Οι εγγυήσεις είναι θέμα ασφαλείας για τους Τουρκοκυπρίους, ενώ για τους Ελληνοκυπρίους, θεωρείται μόνιμη απειλή και κουτσουρεμένη ανεξαρτησία.

Η Τουρκία επειδή ξέρει να κινείται πολύ καλά διπλωματικά, δεν πρόκειται να πάρει ξεκάθαρη θέση για το θέμα των εγγυήσεων, πριν προχωρήσουν οι συνομιλίες σε ικανοποιητικό βαθμό. Στόχος του ΟΗΕ θα είναι να βρει ένα τρόπο, ώστε να τροποποιηθούν οι εγγυήσεις αν δεν είναι εφικτό να καταργηθούν. Να βρεθεί στο τέλος μια λύση που θα παρέχει ασφάλεια και στους Ε/Κ και στους Τ/Κ. Αυτός είναι ο στόχος. Γιατί η ασφάλεια είναι το πιο σημαντικό πράγμα που θέλουν να έχουν όλοι οι Κύπριοι μετά τη λύση.

Η Ελλάδα θα μπορούσε μέσω του υπουργείου Εξωτερικών στα θέματα που συζητάει με την Τουρκία, να συζητήσει και το θέμα των εγγυήσεων στην Κύπρο, χωρίς να επηρεάζει αρνητικά τις συνομιλίες και χωρίς να δίνει εύκολες υποσχέσεις στους Κυπρίους. Από τη στιγμή που η Ελλάδα έχει άριστες διπλωματικές σχέσεις με την Τουρκία και υπάρχει ένα πεδίο συνεννοήσης, θα μπορούσε να συζητήσει και αυτό. Επίσης, θα μπορούσαν αντιπρόσωποι του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, να συναντηθούν στη Λευκωσία με Τουρκοκυπριακά κόμματα και οργανώσεις και να ακούσουν τις απόψεις τους για το θέμα των εγγυήσεων.

Το καθεστώς των εγγυήσεων θα λυθεί μέσα από τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων και όχι μέσα από τηλεοπτικές δηλώσεις και ανακοινώσεις ελληνικών και κυπριακών κομμάτων. Πρέπει να επισήμανουμε ότι οι Εγγυήσεις είναι ένα πολύ λεπτό και πολύ δύσκολο ζήτημα στο Κυπριακό. Δεν είναι όμως στην κορυφή των θεμάτων που συζητούν σήμερα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Αναστασιάδης με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη κ. Ακιντζί. Έχουν προτεραιότητα άλλα θέματα που συζητούν οι διαπραγματευτές των 2 Κοινοτήτων, ο πρέσβης κ. Μαυρογιάννης και ο κ. Οζντίλ Ναμί, όπως ο διαμοιρασμός των εξουσίων, το περιουσιακό, το εδαφικό, οι αρμοδιότητες της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης κ.α. Οι εγγυήσεις θα συζητηθούν στο τέλος και θα επιλυθεί το θέμα στη διαδικασία μιας διεθνούς διάσκεψης. Δεν μπορείς να το προβάλεις συνέχεια τώρα, γιατί μπορεί να ανατραπεί όλη η διαδικασία των συνομιλιών. 

Γιάννης Παγανόπουλος