Τα κεφάλαια που θα κρίνουν το αποτέλεσμα των συνομιλιών του Κυπριακού

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΓΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

Το Κυπριακό είναι ένα πολιτικό και ιστορικό πρόβλημα με πολύ βαθιές ρίζες και ξεκινάει από τη δεκαετία του ’50. Είναι, μαζί με το Παλαιστινιακό ζήτημα, ένα από τα πιο πολυσύνθετα προβλήματα στον κόσμο. Η λύση του δεν είναι εύκολη αλλά δεν είναι και ανέφικτη. Μετά από τόσα χρόνια συνομιλιών, η κάθε πλευρά γνωρίζει πάνω – κάτω τις θέσεις και τις κόκκινες γραμμές της άλλης. Το καλό κλίμα που υπάρχει στις σχέσεις μεταξύ του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Αναστασιάδη και του Τουρκοκύπριου ηγέτη κ. Ακιντζί, είναι ένα καλό σημάδι σε πρώτη φάση και δείχνει ότι μπορεί να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για να βρεθεί μια λύση, που θα είναι προς όφελος όλων των Κυπρίων.

Ας δούμε λοιπόν αναλυτικά, τα θέματα που θα κρίνουν το αποτέλεσμα αυτών των συνομιλιών που διεξάγονται στη Λευκωσία υπό την εποπτεία του ΟΗΕ. Πρόκειται για τα πιο δύσκολα κεφάλαια των διαπραγματεύσεων που θα κρίνουν και την τύχη του επόμενου σχεδίου λύσης.

1) Το θέμα της αποχώρησης του τουρκικού στρατού αλλά και των υπολοίπων στρατευμάτων. Οι Ε/Κ θέλουν, μετά τη λύση, την αποχώρηση του κατοχικού στρατού καθώς επίσης και να μην υπάρχουν καθόλου ξένα στρατεύματα στην Κύπρο, ούτε ελληνικά ούτε τουρκικά. Οι Τ/Κ όμως για λόγους ασφαλείας μπορεί να ζητήσουν να παραμείνει στην Κύπρο μετά τη λύση, έστω και ένας μικρός αριθμός Τούρκων στρατιωτών. Αυτό θα κριθεί στην πορεία των συνομιλιών και από πολλούς άλλους παράγοντες. Είναι νωρίς να μιλάμε ακόμη για κάτι τέτοιο, αλλά πρέπει πάντα να παίρνουμε όλα τα ενδεχόμενα και να ακούμε τις ανησυχίες της κάθε πλευράς, είτε των Ε/Κ είτε των Τ/Κ.

2) Το θέμα της εκ περιτροπής Προεδρίας. Η Ε/Κ πλευρά επιθυμεί ο Πρόεδρος της Κύπρου να είναι πάντα Ε/Κ και ο αντιπρόεδρος πάντα Τ/Κ. Η Ε/Κ πλευρά προτιμά να είναι Ε/Κ ο Πρόεδρος του κράτους και το θεωρεί αυτό ως βασικό στοιχείο της αρχής της πλειοψηφίας. Η Τ/Κ πλευρά επιμένει στην εκ περιτροπής Προεδρία και τη θεωρεί αναγκαία και απαραίτητη για την πολιτική ισότητα των 2 Κοινοτήτων. Η Τ/Κ πλευρά θεωρεί ότι αν δεν μπορεί ένας Τ/Κ να γίνει Πρόεδρος του κράτους, τότε δεν θα υπάρχει πολιτική ισότητα. Η πολιτική ισότητα των 2 Κοινοτήτων είναι κόκκινη γραμμή για τους Τ/Κ. Άλλωστε η πολιτική ισότητα Ε/Κ και Τ/Κ, είναι διασφαλισμένη από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960, μετά τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου.

3) Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι το περιουσιακό. Τι θα γίνει με τις περιουσίες; Σήμερα υπάρχουν χιλιάδες Ε/Κ πρόσφυγες που ζουν στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου, με καταγωγή από τη Μόρφου, την Κερύνεια, την Αμμόχωστο, τη Λάπηθο, τον Καραβά, την Καρπασία (περιοχές που βρίσκονται σήμερα υπό τον έλεγχο του τουρκικού στρατού), οι οποίοι εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους το 1974 με την τουρκική εισβολή και έχουν περιουσίες σε αυτές τις περιοχές. Επίσης, υπάρχουν χιλιάδες Τ/Κ με καταγωγή από τη Λεμεσό, τη Λάρνακα και την Πάφο, οι οποίοι είχαν σε αυτές τις περιοχές τις περιουσίες τους και μετακινήθηκαν στο βορρά μετά την τουρκική εισβολή. Εδώ συζητείται να υπάρχουν 3 εναλλακτικές λύσεις. Θα υπάρξει ανταλλαγή περιουσιών ή επιστροφή ή αποζημίωση.

4) Το εδαφικό. Ποια εδάφη θα επιστραφούν στους Ε/Κ και σε πόσο χρονικό διάστημα μετά τη λύση; Οι Ε/Κ για να υποστηρίξουν ένα σχέδιο λύσης, θέλουν να τους επιστραφεί σίγουρα η Αμμόχωστος και η Μόρφου. Η Ε/Κ πλευρά επιθυμεί να τις επιστραφούν αυτές οι περιοχές αμέσως μετά τη λύση ή όσο το δυνατόν πιο σύντομα, χωρίς να υπάρχει μεγάλη μεταβατική περίοδος. Επίσης, οι Ε/Κ επιδιώκουν γενικότερα, καλύτερες εδαφικές αναπροσαρμογές σε σχέση με το σχέδιο Ανάν το 2004.

5) Ένα άλλο θέμα που αναμένεται να παίξει σημαντικό ρόλο είναι το θέμα της ασφάλειας και της άμυνας της Κύπρου. Μετά τη λύση δηλαδή, θα υπάρξει πλήρης αποστρατικοποίηση του νησιού ή θα υπάρξει ένας μικρός στρατός αποτελούμενος μόνο από Ε/Κ και Τ/Κ ; Όλα αυτά θα συζητηθούν και θα συμφωνηθούν από τους ηγέτες των 2 κοινοτήτων.

6) Το θέμα των εποίκων. Πόσοι Τούρκοι έποικοι που ήρθαν στην Κύπρο μετά το 1974, θα παραμείνουν στο νησί μετά τη λύση; Θα υπάρξει αποχώρηση κάποιων εποίκων; Αν ναι, σε τι αριθμό; Αυτό είναι ένα δύσκολο θέμα, γιατί υπάρχουν έποικοι οι οποίοι έχουν κάνει γάμους με Τ/Κ και άλλοι οι οποίοι έχουν γεννηθεί στο νησί και ζουν 3 δεκαετίες εκεί.

7) Οι πιθανές αποκλίσεις από το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Οι Ε/Κ δεν δέχονται ούτε μόνιμες ούτε προσωρινές αποκλίσεις από το κεκτημένο της Ε.Ε. Η Ε/Κ πλευρά ζητάει να υπάρχουν οι βασικές ελευθερίες της Ε.Ε. για όλους τους Κυπρίους (Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους) και να ισχύουν σε όλη την επικράτεια της Κύπρου (π.χ. το δικαίωμα εγκατάστασης, το δικαίωμα αγοράς περιουσίας, το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας και το δικαίωμα ίδρυσης μιας επιχείρησης).

8) Το Κυπριακό θα λυθεί στα πλαίσια της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Μετά τη λύση, η Κύπρος ως ομοσπονδιακό κράτος θα αποτελείται από 2 συνιστώσες πολιτείες μία Ε/Κ και μία Τ/Κ και θα έχει μία κεντρική ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Η Τ/Κ πλευρά όπως είχε ανακοινωθεί πρόσφατα, θέλει να έχει την πλειοψηφία του πληθυσμού και των περιουσιών στην Τ/Κ συνιστώσα πολιτεία. Αυτό η Ε/Κ πλευρά δεν το δέχεται και αντιδρά πολύ έντονα.

9) Βασικός στόχος των Ε/Κ είναι η επιστροφή 100 χιλιάδων Ε/Κ προσφύγων στις περιοχές που θα δοθούν υπό Ε/Κ διοίκηση. Αυτό το δήλωσε πρόσφατα και ο Ε/Κ διαπραγματευτής κ. Ανδρέας Μαυρογιάννης.

10) Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι τα χρονοδιαγράμματα της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων μετά τη λύση του Κυπριακού. Το έχουμε ξαναγράψει και εδώ ότι ένα σχέδιο λύσης που θα προβλέπει την παραμονή τουρκικών στρατευμάτων μετά τη λύση είναι αδύνατον να γίνει αποδεκτό από τους Ε/Κ, συνεπώς είναι πάρα πολύ δύσκολο οι Ε/Κ να το ψηφίσουν στο δημοψήφισμα που θα διεξαχθεί.

11) Η Ε/Κ πλευρά επιθυμεί η δημογραφική αναλογία της Κύπρου μετά τη λύση, να αντικατοπτρίζει την κατάσταση των πραγμάτων του 1960.

12) Η Ε/Κ πλευρά έχει ως στόχο την μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε Ομοσπονδία και όχι την κατάργησή της.

13) Οι Ε/Κ δεν επιθυμούν να υπάρχει μεγάλη μεταβατική περίοδος μετά τη λύση. Σίγουρα μια μεταβατική περίοδος θα υπάρχει και είναι αναπόφευκτη, το θέμα είναι πόση θα είναι η διάρκειά της.

14) Τέλος, υπάρχει το μεγάλο θέμα που αφορά το καθεστώς των Εγγυήσεων, τις Εγγυήτριες δυνάμεις και τα επεμβατικά τους δικαιώματα. Η Ε/Κ πλευρά δεν δέχεται να συνεχιστεί το καθεστώς των Εγγυήσεων και δεν επιθυμεί να παραμείνει η Αγγλία, η Ελλάδα και η Τουρκία ως Εγγυήτριες δυνάμεις με δικαίωμα επέμβασης στο νησί. Όμως αυτό το ζήτημα είναι πάρα πολύ σοβαρό και θα συζητηθεί σε μια διεθνή διάσκεψη με τη συμμετοχή όλων αυτών των χωρών καθώς επίσης και των Ε/Κ και των Τ/Κ, αφού πρώτα υπάρξει συμφωνία σε όλα τα υπόλοιπα ζητήματα που αφορούν την εσωτερική πτυχή του Κυπριακού. Η συνέχιση του καθεστώτος των Εγγυήσεων θα εξαρτηθεί φυσικά και από τους Τ/Κ, κατά πόσο δηλαδή αισθάνονται ασφαλείς χωρίς τις Εγγυήσεις της Τουρκίας. Εκεί θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από τον ΟΗΕ, οι ανησυχίες και των Τ/Κ και των Ε/Κ, γιατί έχει να κάνει με την ασφάλειά τους, την πολιτική, κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική και βιολογική τους επιβίωση στην Κύπρο μετά τη λύση.

Να μην ξεχνάμε κάτι που παίζει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο: Οι Ελληνοκύπριοι έχουν ένα δυνατό διπλωματικό και διαπραγματευτικό χαρτί, που είναι το κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο ελέγχεται αποκλειστικά από τους Ελληνοκύπριους (συγκεκριμένα από το 1964 όταν μετά τις δικοινοτικές συγκρούσεις οι Τ/Κ αποχώρησαν από τη διοίκηση του κράτους), είναι διεθνώς αναγνωρισμένο και μέλος του ΟΗΕ, της Ε.Ε. και της ευρωζώνης. Οι Ε/Κ λοιπόν για να δεχτούν ένα σχέδιο λύσης θα χρειαστεί να πάρουν ισχυρά ανταλλάγματα και θα πρέπει να τους παρέχει αυτό το σχέδιο, τις κατάλληλες συνθήκες ασφαλείας, που έχει να κάνει με την αποχώρηση του τουρκικού στρατού και την κατάργηση των Εγγυητριών δυνάμεων.

Από την άλλη πλευρά η Τουρκία, εκτός των περίπου 35.000 στρατιωτών που έχει στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, έχει στην τσέπη της και το χαρτί των Εγγυήσεων, αφού είναι Εγγυήτρια δύναμη στην Κύπρο από το 1960 και έχει και το δικαίωμα της επέμβασης (κάτι που χρησιμοποίησε το 1974). Το θέμα των Εγγυήσεων η Τουρκία θα το κρατήσει κλειστό μέχρι τέλους, χωρίς να αποκαλύψει τις θέσεις της, γιατί όταν κληθεί να δηλώσει την επίσημη θέση της και αν πρόκειται να αποχωρήσει από Εγγυήτρια δύναμη, θα ζητήσει προφανώς κάποια ανταλλάγματα τα οποία η διεθνής κοινότητα θα είναι δύσκολο να τα παραβλέψει.

Αν υπάρχει από όλες τις πλευρές η καλή θέληση και η διάθεση για συμβιβασμό, το Κυπριακό μπορεί να λυθεί και το νέο σχέδιο λύσης θα είναι βιώσιμο και λειτουργικό. Να μην ξεχνάμε επίσης ότι, κατά το παρελθόν, η έλλειψη ρεαλισμού και οι μαξιμαλισμοί έκαναν τεράστια ζημιά στο Κυπριακό ζήτημα και δεν ωφέλησαν κανέναν.