Στην εποχή των μεγάλων προκλήσεων

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Και τώρα τι; Το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος της 23ης Ιουνίου εκτός από παγκόσμια έκπληξη αποτελεί και μια απόφαση-ορόσημο στην πορεία ενοποίησης της Ευρώπης που, εφόσον εφαρμοστεί, θα έχει ευρείες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις τόσο για το Ηνωμένο Βασίλειο όσο βέβαια και για την ίδια την ΕΕ. Συνέπειες οι οποίες ήδη αρχίζουν να γίνονται εμφανείς. 

Αν και πολλοί παράγοντες της πολιτικής και ευρύτερα δημόσιας ζωής στη Βρετανία συνετέλεσαν σε αυτήν την εξέλιξη, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το μοιραίο πρόσωπο είναι ο ίδιος ο, υπό παραίτηση, πρωθυπουργός Ντέβιντ Κάμερον. Χαρακτηριστικός τύπος ηγέτη των καιρών μας, ο οποίος διεκδίκησε την πρωθυπουργία απλώς επειδή "σκέφτηκε ότι θα ήταν καλός σε αυτή τη δουλειά", δειλός, χωρίς όραμα και ανίκανος να οδηγήσει τη Βρετανία και το κόμμα του, υπέκυψε στις έντονες πιέσεις των ευρωσκεπτικιστών των Τόρις, υιοθετώντας σε πολλές περιπτώσεις τη ρητορική τους, ενώ τζόγαρε το μέλλον της χώρας του προκηρύσσοντας δημοψήφισμα γνωρίζοντας καλά ότι μία ενδεχόμενη αποτυχία θα είχε ανυπολόγιστες συνέπειες. 

Παρά το γεγονός ότι θα περίμενε κανείς πως πίσω από μία τέτοια πρωτοβουλία υπήρχε μια καλά οργανωμένη στρατηγική, αυτό αποδείχθηκε φενάκη. Το σχέδιο του ήταν τουλάχιστον απλοϊκό, αν όχι ηλίθιο: πίστευε ότι με το δημοψήφισμα από την μία θα καθησύχαζε τους ευρωσκεπτικιστές του Συντηρητικού κόμματος ενώ από την άλλη θα εκβίαζε την ΕΕ ώστε να πάρει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες και περισσότερες παραχωρήσεις και εξαιρέσεις, ιδίως στον χρηματοπιστωτικό τομέα, προς όφελος της χώρας του. Και στο τέλος θα εμφανιζόταν ως ο απόλυτος νικητής πρωτοστατώντας στην υπόθεση της παραμονής. Από τη στιγμή όμως που δημόσια και επανειλημμένα είχε υιοθετήσει και τροφοδοτήσει το τέρας του λαϊκίστικου ευρωσκεπτικισμού, ποιος θα τον έπαιρνε μετά στα σοβαρά στην μεταστροφή του; Το τζίνι είχε ήδη βγει, όπως είπε και ο Νάιτζελ Φαράτζ. 

Τις τελευταίες μέρες πολλά ακούστηκαν, γράφτηκαν και αναλύθηκαν ως προς τα αίτια που οι Βρετανοί καταψήφισαν την παραμονή στην ΕΕ. Ειδικά δε στην Ελλάδα, το αποτέλεσμα ερμηνεύθηκε αυτομάτως ως ένα μεγάλο ΟΧΙ στη Γερμανία, στη λιτότητα του Σόϊμπλε, ακόμη και στο ευρώ (!), παρά το ότι, όπως είναι γνωστό, η Βρετανία δεν είναι μέλος της ευρωζώνης για να επηρεάζεται άμεσα από τις αποφάσεις της Καγκελαρίας ενώ η λιτότητα που άρχισε να εφαρμόζεται στο νησί αρκετά πριν την υπόλοιπη Ευρώπη είναι αποτέλεσμα της δικής της ανεξάρτητης οικονομικής και νομισματικής πολιτικής. 

Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι η ΕΕ λειτουργεί άψογα, αντιθέτως έχει τεράστιες δυσλειτουργίες, ούτε και ότι το γερμανικό συντηρητικό πολιτικοοικονομικό κατεστημένο δεν δημιουργεί πολλές φορές σοβαρά προβλήματα, ειδικά στα υπόλοιπα πιο αδύναμα μέλη της ευρωζώνης, με τις εμμονές του. Από αυτό το σημείο όμως μέχρι την άποψη ότι οι Βρετανοί ψήφισαν ΟΧΙ στην "Γερμανώπη", όπως χαρακτηριστικά υποστήριξε ο γνωστός στρατευμένος τηλεκλόουν για να δικαιολογήσει τα περσινά καραγκιοζιλίκια του Τσίπρα και της παρέας του (αλήθεια τα γυρίσματα της ταινίας την οποία θα γύριζε με τα 3 εκατομμύρια ευρώ που είχε βγάλει εκτός Ελλάδας ολοκληρώθηκαν;) η απόσταση είναι μεγάλη. 

Η πραγματικότητα είναι ότι οι Βρετανοί τάχθηκαν υπέρ του Brexit για πολλούς λόγους και κυρίως εσωτερικής πολιτικής που υπερβαίνουν την απλοϊκή και πολλές φορές βολική εξήγηση της αποστροφής τους στη γερμανική ΕΕ. Πρώτα από όλα ευρεία λαϊκά στρώματα τάχθηκαν υπέρ της αποχώρησης έχοντας πεισθεί από τους πολιτικούς εκφραστές του Leave ότι οι φτωχοί μετανάστες των ανατολικών χωρών της ΕΕ, όπως η Πολωνία, καταχρώνται κοινωνικά επιδόματα που τους ανήκουν, επιβαρύνουν το NHS και ευθύνονται για την ανεργία και την κακή οικονομική κατάσταση που βιώνουν οι ίδιοι. Επίσης, ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος θεώρησε το δημοψήφισμα ως μία πρώτης τάξης ευκαιρία να αποδοκιμάσει τόσο τις πολιτικές λιτότητας και περικοπών του Συντηρητικού Κάμερον όσο και το οικονομικό κατεστημένο του City, το οποίο είχε ταχθεί με πάθος υπέρ του Bremain. Ομοίως βέβαια και τη γραφειοκρατεία των Βρυξελλών.

Τέλος, σημαντικότατο ρόλο έπαιξε και η εν γένει νοοτροπία των Βρετανών οι οποίοι, λόγω και του αυτοκρατορικού παρελθόντος, θεωρούν εαυτούς ακόμη και τώρα μια ξεχωριστή περίπτωση στην Ευρώπη που δεν είναι δυνατόν να υπόκειται στη γραφειοκρατία των Βρυξελλών ή στην αθρόα και χωρίς φραγμούς μετανάστευση, έστω κι από χώρες της ΕΕ. Άλλωστε ποτέ και καμία κυβέρνηση του Η.Β. δεν ήταν υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, υπό οποιαδήποτε μορφή ομοσπονδίας. Εν ολίγοις, η Βρετανία σε αυτό το δημοψήφισμα ψήφισε λιγότερη Ευρώπη, με ελεγχόμενα σύνορα και ελεγχόμενη μετανάστευση. Δεν απέρριψε την Ευρώπη επειδή δεν προχωρά αρκετά γρήγορα και τολμηρά, όπως πολλοί εδώ στην Ελλάδα έσπευσαν να παρατηρήσουν. Το αντίθετο. Αυτό όμως που δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει είναι ότι η έξοδος σημαίνει αναγκαστικά λιγότερα δικαιώματα σε πλήθος ζητημάτων της ενιαίας αγοράς, όπως σωστά επεσήμανε χθες στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, ο Βρετανός πρωθυπουργός. 

Όπως και να έχει, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος προκάλεσε ένα πολύ ισχυρό σοκ στη βρετανική οικονομία, η οποία μέσα σε λίγες μόνο ώρες έχασε σχεδόν το ισόποσο 40 ετών συνεισφορών της στην ΕΕ. Ο δείκτης του χρηματιστηρίου του Λονδίνου βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση όπως βέβαια και η ισοτιμία στερλίνας-ευρώ και στερλίνας-δολαρίου, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι επιχειρηματικοί κολοσσοί που δραστηριοποιούνται στην Μεγάλη Βρετανία, και απασχολούν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένους, με δεδομένη την έξοδο της χώρας από την ΕΕ μετρούν τεράστιες απώλειες και σκέφτονται την μετεγκατάστασή τους. 

Στο πολιτικό πεδίο ο Κάμερον υπέγραψε την πολιτική του καταδίκη ενώ ο Κόρμπυν αμφισβητείται εξαιρετικά έντονα και δε θα αποτελούσε έκπληξη η αποχώρησή του από την ηγεσία των Εργατικών. Από την άλλη μεριά ενισχύονται σαφέστατα προσωπικότητες όπως ο Φαράτζ, που μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν απλώς και μόνο μια περιθωριακή φιγούρα, αλλά και ο μνημειώδης αριβίστας Μπόρις Τζόνσον που πολλοί ήδη προεξοφλούν ότι θα είναι ο επόμενος πρωθυπουργός ενώ μένει να δούμε και τι θα γίνει με την πρόθεση της Σκωτίας για νέο δημοψήφισμα με αφορμή την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Το βέβαιο είναι πάντως ότι η παραμονή της Σκωτίας στην ΕΕ όπως και της Β. Ιρλανδίας είναι ουτοπία, εφόσον αποχωρήσει η Βρετανία. Το δε ενδεχόμενο να υπάρξει ένα δίδυμο Τραμπ-Τζόνσον είναι κάτι παραπάνω από εφιαλτικό για την παγκόσμια σκακιέρα. 

Ως προς την ΕΕ προς το παρόν επικρατεί αμηχανία αν και είναι προφανές ότι ο πυρήνας των "6" με προεξάρχουσες τη Γερμανία και τη Γαλλία προτιμούν η έναρξη των διαδικασιών αποχώρησης να γίνει άμεσα. Άλλωστε αυτή που έχει να χάσει περισσότερα είναι σαφώς η βρετανική πλευρά όπως και η αμερικανική καθώς με την απουσία του Η.Β. θα απωλέσει τον πιο σημαντικό σύμμαχό της στην Ένωση και ιδίως στις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας. 

Κλείνοντας, αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι η αποχώρηση της Βρετανίας από την Ένωση είναι όντως ένα γεγονός τεραστίων διαστάσεων, οι ακριβείς συνέπειες του οποίου θα εξαρτηθούν κατά πολύ από το χρόνο και τους όρους υπό τους οποίους θα επέλθει και επίσημα η αποχώρηση της χώρας από την ΕΕ. Το βέβαιο πάντως είναι ότι η Ευρώπη εισέρχεται σε μία περίοδο μεγάλων ανακατατάξεων όπου ο εθνικισμός και ο λαϊκισμός είτε θα αποδομήσουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα είτε θα συσπειρώσουν τα κράτη-μέλη επισπεύδοντας την ολοκλήρωσή του με όρους ισότητας και ευημερίας. Αυτό θα εξαρτηθεί από την ωριμότητα των σημερινών ηγετών να αντιληφθούν την κατάσταση και να δράσουν έγκαιρα και κατάλληλα. 

Υγ.1 Η στερλίνα μέσα σε λίγες ώρες έχασε 10 και πλέον μονάδες ως προς την ισοτιμία της με το ευρώ και το δολάριο. Αυτά να τα βλέπουν κάποιοι που πέρσι μιλούσαν αβρόχοις ποσί για επιστροφή στη "δραχμούλα μας". 

Υγ. 2 Στο προηγούμενο βρετανικό δημοψήφισμα η, γνωστή για την απέχθειά της σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, Μάργκαρετ Θάτσερ υποστήριζε την παραμονή της χώρας στην τότε ΕΟΚ καθώς "καμιά χώρα δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνη της στο σημερινό κόσμο". Σήμερα 42 χρόνια μετά, με την παγκοσμιοποίηση να είναι δεδομένη, κανείς Βρετανός ηγέτης δεν κατάφερε να πείσει τους ψηφοφόρους για το αντίθετο.

 Γιάννης Στέλιος Παπαδόπουλος
Email: jskpapadopoulos@gmail.com
Facebook

Twitter