Συναισθήματα: Πώς τα αναγνωρίζουμε και τα διαχειριζόμαστε;

GUEST EDITORS

ΓΡΑΦΕΙ Η ΕΥΗ ΚΑΠΑΣΑΚΑΛΙΔΗ

Η συμπεριφορά και τα συναισθήματα μας εξαρτώνται από το πώς αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον μας, τις πεποιθήσεις, τις προσδοκίες και τις αξίες μας. Δηλαδή, ταραζόμαστε όχι από αυτά που συμβαίνουν, αλλά από την ερμηνεία που δίνουμε σε αυτά που συμβαίνουν. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε είναι αυτός που επηρεάζει τα συναισθήματα μας και κατ’ επέκταση τις αντιδράσεις μας. 

Αυτό μάλιστα το αποδεικνύει και το γεγονός πως μία κατάσταση άλλους θα τους θυμώσει, άλλους θα τους θλίψει και άλλους θα τους κάνει να γελάσουν. Ποια είναι η διαφορά αυτών των τριών ανθρώπων, εφόσον η κατάσταση είναι αντικειμενική και δεν αλλάζει; Η διαφορά, λοιπόν, είναι στο πώς την υποδέχονται, στο πώς δηλαδή την φιλτράρουν. Ας σκεφτούμε αυτό το φίλτρο σαν ένα ζευγάρι γυαλιά. Όσο πιο καθαρά και διαυγή είναι τα γυαλιά αυτά, τόσο πιο καθαρά και χωρίς περιττά συναισθήματα βλέπουμε και διαχειριζόμαστε μία κατάσταση. Όσο όμως πιο λερωμένα είναι τα γυαλιά αυτά από τις πρώιμες δυσλειτουργικές πεποιθήσεις, δηλαδή τα πιστεύω μας, που έχουν δημιουργηθεί από προηγούμενες εμπειρίες, αλλά και από γονεϊκές και κοινωνικές επιδράσεις, τόσο πιο δυσθεώρητη και σκοτεινή θα μας φανεί αυτή. 

Πώς όμως μπορούμε να καθαρίσουμε αυτό το φίλτρο; Δηλαδή, πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τα συναισθήματα και κατ΄ επέκταση τις συμπεριφορές μας. 

Αρχικά να προσπαθήσουμε να αναγνωρίσουμε τις σκέψεις που κάνουμε και το συναίσθημα που απορρέει από τις σκέψεις αυτές. Για παράδειγμα, εάν κάποιος που αναγκάστηκε να δεχθεί μείωση στο μισθό του λόγω της κρίσης, σκεφτεί ότι "Τελικά αξίζω λιγότερα από όσο νομίζω", τότε θα αισθανθεί μεγάλη θλίψη. Εάν όμως προσπαθήσει να αμφισβητήσει αυτή τη σκέψη και να την αντικαταστήσει με μία υγιέστερη, όπως το ότι "Η αξία μου δεν εξαρτάται από το πόσα χρήματα βγάζω" τότε θα οδηγηθεί σε υγιέστερα συναισθήματα. Μπορεί ακόμη να νιώσει θλίψη, αλλά αυτή η θλίψη θα είναι διαχειρίσιμη και δεν θα τον καταστήσει αβοήθητο. 

Για να δούμε όμως τώρα ποιες είναι λίγο πολύ αυτές οι δυναστικές αυτόματες αρνητικές σκέψεις. Αυτές, λοιπόν, μπορούμε να πούμε πως μοιάζουν να έρχονται "ουρανοκατέβατες", πως δεν προκύπτουν ως αποτέλεσµα συνειδητής και λογικής σκέψης και δεν είναι ρεαλιστικές. Παρότι όμως δεν είναι ρεαλιστικές, την ώρα που τις σκεφτόµαστε, µας φαίνονται αξιόπιστες και λογικές. Πρακτικά μοιάζουν κάπως έτσι: "Καταστράφηκε ολόκληρη η επαγγελματική μου πορεία από την μείωση που υφιστάθηκα στο μισθό", "Τέτοιες ατυχίες συμβαίνουν πάντα ή μόνο σε μένα", "Στο νέο μου ξεκίνημα θα αποτύχω σίγουρα" ή "Αυτή είναι η καταστροφή μου" ή "Πρέπει και ας καίγεται ο κόσμος γύρω εγώ να τα καταφέρω". 

Επειδή, όμως, όπως αναφέραμε οι αρνητικές αυτές σκέψεις συμβαίνουν σε αυτόματο χρόνο, χρειάζεται να κατασκευάσουμε έναν τρόπο στο να τις κάνουμε πιο εύκολα αντιληπτές. Για παράδειγμα, την επόμενη φορά που θα νιώσουμε θλίψη, άγχος ή θυμό, μπορούμε με κάποιες ερωτήσεις που θα απευθύνουμε στον εαυτό μας να τις εντοπίσουμε, όπως:

• Τι περνούσε από το µυαλό µου ακριβώς πριν αρχίσω να αισθάνοµαι π.χ. θλίψη; 

• Αν αυτό που σκέπτομαι ισχύει, τι σηµαίνει για µένα; 

• Τι σηµαίνει για τον εαυτό µου, τη ζωή µου και το µέλλον µου; 

• Τι φοβάµαι ότι µπορεί να συµβεί; 

• Ποιο είναι το χειρότερο πράγµα που µπορεί να συµβεί αν ισχύει; 

• Τι σηµαίνει αυτό σχετικά µε το πώς µε βλέπουν οι άλλοι; 

• Τι σηµαίνει αυτό για τους άλλους ανθρώπους γενικά; 

• Τι εικόνες ή µνήµες έχω στην κατάσταση αυτή; 

Μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, εξετάζοντας αρχικά το κατά πόσο ισχύει η καταρριπτική σκέψη που κάνουμε. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε πάλι με μια σειρά ερωτήσεων προς τον εαυτό μας, όπως:

• Είχα ποτέ µου κάποια εμπειρία που µου απέδειξε ότι αυτή η σκέψη δεν ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις; 

• Αν κάποιο αγαπημένο µου πρόσωπο μου έλεγε το ίδιο τι θα του έλεγα; Και αν του έλεγα πως δεν ισχύει αυτό, γιατί δεν μπορώ να κάνω το ίδιο και για τον εαυτό μου; Μήπως επειδή ο συλλογισμός μου βασίζεται περισσότερο στο συναίσθημα που νιώθω και όχι στο γεγονός; 

• Μήπως υπάρχουν κάποια δεδοµένα τα οποία μπορούν να καταρρίπτουν την αυτόματη αρνητική σκέψη και παραβλέπω; 

• Μόνο λέγοντας π.χ. ότι είμαι αποτυχημένος ή ανάξιος μπορώ να εξηγήσω αυτό που μου συμβαίνει; 

Βάσει, λοιπόν, όσων αναφέραμε το συναίσθημα μπορεί να αντικατασταθεί με ένα πιο υγιές και διαχειρίσιμο. Πάνω από όλα, όμως, το νέο συναίσθημα που θα νιώσει έχοντας εντοπίσει και στη συνέχεια αμφισβητήσει την αυτόματη αρνητική του σκέψη, θα αποτρέψει το άτομο από το να οδηγηθεί σε καταστροφικές συμπεριφορές, που θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει τα δυσλειτουργικά του συναισθήματα.

* Η Εύη Καπασακαλίδη είναι σύμβουλος ψυχικής υγείας-ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ε.Ε.Σ. και ιδιοκτήτρια της Ψυχορροπίας

E-mail: kapaevi@gmail.com

Website: http://www.psychorropia.gr/