Έχε το νου σου στο παιδί...

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η βία αποτελεί ένα διαχρονικό φαινόμενο που συνυπάρχει με την έννοια της ανθρώπινης υπόστασης και των κοινωνιών. Η σεξουαλική κακοποίηση και μάλιστα εκείνη που αφορά στα παιδιά είναι μεν μία μόνο υποκατηγορία του φαινομένου της βίας, παράλληλα όμως αποτελώντας την πιο αποκρουστική μορφή της είναι καθολικά καταδικαστέα σε κάθε κοινωνία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ακόμη και στον σκληρό μικρόκοσμο των φυλακών οι κρατούμενοι δεν αποδέχονται τους τροφίμους που είναι καταδικασμένοι για τέτοιας φύσης αδικήματα με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να εκτίουν την ποινή τους σε καθεστώς απομόνωσης υπό το φόβο επιθέσεων από τους υπολοίπους. Με αυτά τα δεδομένα, η σημερινή Ευρωπαϊκή Ημέρα για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Εκμετάλλευση και τη Σεξουαλική Κακοποίηση είναι μία ευκαιρία ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και δράσης. 

Κατ’ αρχάς, σε αντίθεση με την ευρεία πεποίθηση ότι οι θύτες των σεξουαλικών επιθέσεων σε ανηλίκους είναι άγνωστοι σε αυτά, σύμφωνα με έρευνα του Συμβουλίου της Ευρώπης το 70-85 % των περιπτώσεων αφορά σε άτομα που ήδη γνωρίζουν με κάποιο τρόπο τα θύματά τους. 

Σαφώς και το διαδίκτυο αποτελεί ένα εύκολο μέσο πρώτης προσέγγισης ακόμη κι έτσι όμως οι περισσότεροι δράστες εντοπίζουν τα υποψήφια θύματά τους κινούμενοι σε χώρους όπως ο ευρύτερος αλλά και ο στενός οικογενειακός κύκλος, το σχολείο και το εκπαιδευτικό περιβάλλον εν γένει όπως και τα ιδρύματα που είναι επιφορτισμένα με την προστασία των ανηλίκων. Εσχάτως δε σε αυτόν τον χάρτη της ντροπής έχουν ενταχθεί και οι δομές υποδοχής προσφύγων όπου συνωστίζονται μεγάλοι αριθμοί ασυνόδευτων και ως εκ τούτου εξαιρετικά ευάλωτων παιδικών ψυχών. 

Αξίζει μάλιστα σε αυτό το σημείο να τονιστεί ότι περίπου 1 στα 5 παιδιά στην Ευρώπη έχει βιώσει μία τέτοια τραυματική εμπειρία ενώ η ίδια η Ευρώπη ανακηρύχθηκε από την Internet Watch Foundation το 2016 νούμερο ένα κόμβος για την διακίνηση οπτικοακουστικού υλικού παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, μία αύξηση της τάξης του 19% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Όσο για την ηλικία των παιδιών που παρουσιάζονται σε αυτό, το 82% είναι ηλικίας 0-13 ετών, σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό INHOPE.

Όσον αφορά στις μορφές που λαμβάνει η σεξουαλική κακοποίηση που υφίστανται τα θύματα, αυτές ποικίλλουν. Από την παιδική πορνογραφία και την πορνεία μέχρι τη διανομή φωτογραφιών βίντεο πορνογραφικού περιεχομένου και από τον εξαναγκασμό να παρακολουθήσουν ή να συμμετάσχουν σε σεξουαλικές δραστηριότητες μέχρι το δήθεν "αθώο" και ταυτόχρονα "μυστικό" άγγιγμα, οι εκφάνσεις αυτής της νοσηρής πρακτικής πολλές φορές ξεπερνούν ακόμη και την πιο αρρωστημένη φαντασία με πολύ σοβαρές επιπτώσεις. 

Οι συνέπειες αφορούν πρωτίστως, όπως είναι αναμενόμενο, τα ίδια τα θύματα και τις οικογένειές τους και είναι τόσο σωματικής όσο και ψυχολογικής φύσης. Ακόμη και αν δεν είναι εμφανή τα σημάδια της σωματικής κακοποίησης, σχεδόν πάντα απότοκοι αυτής είναι οι απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών όπως επιθετικότητα, τάσεις απομόνωσης, ροπή προς τη βία, κατάθλιψη ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις μόνιμων βλαβών στο νευρικό και το ανοσοποιητικό σύστημα που επηρεάζουν τόσο τη δημιουργικότητά τους όσο και τη διαδικασία πνευματικής και συναισθηματικής ανάπτυξης. 

Μακροπρόθεσμα, ανήλικοι που έγιναν αποδέκτες σεξουαλικής βίας παρουσιάζουν ως ενήλικες δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση και στη σύναψη σχέσεων με άτομα του αντίθετου φύλου, ενώ αρκετά συχνά επαναλαμβάνουν το μοτίβο της βίας και εντός των οικογενειών που δημιουργούν υποκύπτοντας σε ένα φαύλο κύκλο. 

Σε επίπεδο κοινωνικού συνόλου εκτός από το αυτονόητα δυσάρεστο γεγονός της ύπαρξης συνανθρώπων μας και δη παιδιών με κλονισμένη υγεία, που αποτελεί μία τραγωδία από μόνη της, το οικονομικό κόστος είναι επίσης σημαντικός παράγοντας προβληματισμού: ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν η επιβάρυνση του τομέα της υγείας ως προς την νοσοκομειακή και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ενηλίκων και ανηλίκων, οι δαπάνες στο πεδίο της πρόνοιας και της προστασίας ανηλίκων, ακόμη και το υπαρκτό ζήτημα της μειωμένης παραγωγικότητας μερίδας του οικονομικού ενεργά πληθυσμού που ζει με αυτά τα προβλήματα. Απόρροια όλων των παραπάνω είναι η περαιτέρω ενίσχυση των κοινωνικών αδικιών και των οικονομικών ανισοτήτων παράλληλα με την αύξηση των παραβατικών συμπεριφορών με αποτέλεσμα την περαιτέρω επιβάρυνση του ήδη τραυματισμένου κοινωνικού ιστού. 

Όπως γίνεται λοιπόν αντιληπτό, το φαινόμενο της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και βίας κατά των ανηλίκων είναι περίπλοκο, απαιτεί συνδυασμό και συστράτευση πολλών πλευρών και κυρίως αποφασιστικότητα στο πλαίσιο ενός σταθερού και μακρόπνοου σχεδιασμού. 

Προφανώς, η ενίσχυση και ο διαρκής εκσυγχρονισμός των διωκτικών αρχών, με αιχμή του δόρατος εκείνες της Προστασίας Ανηλίκων και της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, είναι εκ των ουκ άνευ με δεδομένο ότι το ζήτημα αφορά ιδιαίτερα ειδεχθείς εγκληματικές δραστηριότητες. Ακόμη και η αναμόρφωση του δικαστικού συστήματος και του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας είναι επιβλητέα για την μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία και αποτελεσματικότητα τόσο στην απονομή δικαιοσύνης όσο και στην προστασία των ανηλίκων και στην αρωγή των οικογενειών που βιώνουν αυτόν το Γολγοθά. Δεν αρκούν όμως, γιατί το κλειδί της επιτυχίας σε αυτή την παγκόσμια εκστρατεία βρίσκεται στην πρόληψη. 

Υπό αυτό το πρίσμα σχολεία, μονάδες, ιδρύματα, καταστήματα κράτησης, πνευματικά κέντρα και άλλες δομές που φιλοξενούν ανήλικους ή περιλαμβάνουν δραστηριότητές τους επιβάλλεται να αξιολογούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα από την πολιτεία όχι μόνο ως προς τη λειτουργία τους αλλά κυρίως ως προς το προσωπικό που έρχεται σε επαφή, υπό οποιαδήποτε ιδιότητα, με παιδιά. Είναι αυτονόητο ότι σε αυτή τη διαδικασία οι ψυχολόγοι θα έχουν βασικό ρόλο και λόγο. 

Παράλληλα το συντεταγμένο κράτος οφείλει, μέσα σε πλαίσια δράσης που καθορίζουν σημαντικές πρωτοβουλίες όπως η Σύμβαση Λανζαρότε, σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς όπως η UNICEF, το Συμβούλιο της Ευρώπης και άλλους φορείς όπως οι περιφέρειες και οι δήμοι, να οργανώνει περιοδικά στα σχολεία εκστρατείες ενημέρωσης για το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης με τη συμμετοχή μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων. 

Και βέβαια, έχοντας κατά νου ότι ο πυρήνας της κοινωνικοποίησης του ατόμου είναι η οικογένεια, επιβάλλεται οι γονείς, εφόσον φυσικά είναι σε θέση, να βρίσκονται σε διαρκή και εποικοδομητική επικοινωνία με τα παιδιά τους ούτως ώστε μέσα από μία σχέση εμπιστοσύνης να είναι εφικτός ο έγκαιρος εντοπισμός πιθανών προβληματικών συμπεριφορών εις βάρος των παιδιών τους. 

Η φαινομενικά απλή αντίληψη ότι το παιδί υποχρεούται για λόγους ευπρέπειας να ανταποδώσει την έκφραση συναισθημάτων ακόμη και σε ενήλικες που ανήκουν στον ευρύτερο κύκλο της οικογένειας (πχ "φίλα το θείο Γιώργο που ήρθε να σε δει"), δημιουργεί την λανθασμένη εντύπωση ότι δεν υπάρχει επιλογή ούτε απέναντι στον τάδε συγγενή σήμερα ούτε κυρίως ούτε απέναντι στον δείνα ξένο αύριο που του ζητά κάτι αντίστοιχο. Κάπως έτσι οικοδομείται ο νόμος της σιωπής και της υποταγής χάριν μιας κακώς εννοούμενης κοινωνικής ευπρέπειας με αυτονόητα επικίνδυνα μελλοντικά αποτελέσματα. Έχε το νου σου στο παιδί… 

Safeline
INHOPE 
Ελληνική Αστυνομία
Το Χαμόγελο του Παιδιού
Σύμβαση Λανζαρότε 
Συμβούλιο της Ευρώπης

Γιάννης Στέλιος Παπαδόπουλος 
 Email: jskpapadopoulos@gmail.com

 Facebook

 Twitter